Απελευθέρωση των Σερρών Επετειακή Ομιλία
Εκφωνήθηκε την 29η Ιουνίου 2024 στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών της πόλεως των Σερρών από τη Φιλόλογο Φανή Κεχαγιά.
Η ελληνική Ιστορία, η ιστορία μας, είναι γεμάτη από στιγμές ηρωισμού, θυσίας και αντοχής. Με ιδιαίτερη συγκίνηση και βαθιά ευγνωμοσύνη, συγκεντρωθήκαμε σήμερα, για να τιμήσουμε και να αναλογιστούμε τον ηρωισμό και τις θυσίες που οδήγησαν στην απελευθέρωση της πόλης μας, της πόλης των Σερρών, από την Α΄ Βουλγαρική Κατοχή.
Οι Σέρρες, όπως και άλλες πόλεις και χωριά της Μακεδονίας, κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, καταλήφθηκαν από τους Βούλγαρους και παρέμειναν υπό βουλγαρική κατοχή για περίπου εννέα μήνες. Σαν σήμερα, το 1913, δηλαδή 111 χρόνια πριν, οι πρώτοι Έλληνες στρατιώτες μπήκαν στην πόλη μας, φέρνοντας την ελευθερία και το τέλος μιας περιόδου βασανιστικής καταπίεσης.
Τα γεγονότα είναι, βέβαια, εν πολλοίς, γνωστά, μα, μία μέρα σαν τη σημερινή, μέρα μνήμης και επετείου, ως φόρο τιμής στους πρωταγωνιστές αυτών των γεγονότων, θεωρούμε ύψιστο χρέος μας να τα ανακαλούμε με σεβασμό και να τα μνημονεύουμε οι νεότεροι.
Στις 4 Οκτωβρίου του 1912, οι Βαλκανικές χώρες Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο, συμμαχώντας, κήρυξαν πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την απελευθέρωση των σκλαβωμένων περιοχών τους και έτσι άρχισε ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος.
Οι Βούλγαροι, ως σύμμαχοι των Ελλήνων, κατέβηκαν προς τη Μακεδονία και, στις 24 Οκτωβρίου του 1912, κατέλαβαν τον Νομό Σερρών όπου παρέμειναν μέχρι τις 28 Ιουνίου του 1913. Ο σερραϊκός λαός υποδέχτηκε με πανηγυρισμούς τον βουλγαρικό στρατό ως «ελευθερωτή» από τον Οθωμανικό ζυγό και γιόρτασε την απελευθέρωσή του με σημαιοστολισμούς, με δοξολογίες στις εκκλησίες και ποικίλες άλλες εκδηλώσεις ευφρόσυνης χαράς και ανακούφισης. Δυστυχώς, όμως, οι Σερραίοι δεν ήξεραν –πώς μπορούσαν άλλωστε να γνωρίζουν;– τι τους περίμενε στη συνέχεια. Αυτό αποκαλύφθηκε όταν, πολύ σύντομα, κυκλοφόρησε βουλγαρική προκήρυξη από τον Γενικό Διοικητή της Μακεδονίας, στρατηγό Βουλκόφ. Όπως και σε ολόκληρη την κατεχόμενη Μακεδονία, έτσι και στις Σέρρες, εγκαταστάθηκαν ταχύτατα βουλγαρικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές, που αντικατέστησαν τις προηγούμενες οθωμανικές. Δηλαδή, αστυνομία, στρατός, δήμαρχοι, πρόεδροι και γραμματείς στις Κοινότητες καθώς και διευθυντές και δάσκαλοι στα σχολεία, όλα περιήλθαν στη διοίκηση των Βουλγάρων. Επί της ουσίας, οι βουλγαρικές αρχές προσπάθησαν με κάθε μέσον να λειάνουν και να προετοιμάσουν το έδαφος για οριστική προσάρτηση της περιοχής στη Βουλγαρία, όταν θα τελείωνε ο πόλεμος, τόσο με συστηματική στυγνή τρομοκράτηση όσο και με ψυχική και οικονομική εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού.
Άρχισαν συλλαμβάνοντας τους προκρίτους και τους γνωστούς Μακεδονομάχους ή τους απογόνους τους, τους οποίους μετέφεραν στην αστυνομία για πολυήμερες ανακρίσεις, στην αρχή με, φαινομενικά, ήπια μέσα και, πολύ σύντομα, με ξυλοδαρμούς και κάθε είδους ευφάνταστα βασανιστήρια. Απώτερος στόχος ήταν να επιβάλουν κλίμα τρομοκρατίας και εκφοβισμού, εφαρμόζοντας το σχέδιό τους για πλήρη εκβουλγαρισμό των κατοίκων. Για την εκπλήρωση του σκοπού αυτού, εξανάγκαζαν τους κατοίκους να υπαχθούν εκκλησιαστικά στη Βουλγαρική Εξαρχία, να χρησιμοποιούν τη βουλγαρική γλώσσα και ν’ αλλάξουν τα ελληνικά ονοματεπώνυμά τους, επί το βουλγαρικότερον. Σε κάποιες περιοχές, μάλιστα, απαίτησαν και προέβησαν στην αλλαγή των καταλήξεων των ονομάτων ακόμη και στους τάφους των νεκροταφείων.
Οι εννέα αυτοί μήνες της Α΄ Βουλγαρικής Κατοχής, ήταν, από κάθε άποψη, για τους Σερραίους προγόνους μας μία περίοδος σκοτεινή και οδυνηρή, κατά την οποία οι βουλγαρικές αρχές επέβαλαν διώξεις, καταπίεση, φανερές εκτελέσεις και αιφνιδιαστικές δολοφονίες πρώην Μακεδονομάχων, προκειμένου να εκβουλγαρίσουν την πόλη μας ή να αναγκάσουν όσους αρνούνταν να συμμορφωθούν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Όμως, η Ιστορία έδειξε για ακόμη μία φορά πως η ψυχή του Έλληνα είναι αδάμαστη. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος ξέσπασε σύντομα και η νικηφόρα για τα ελληνικά όπλα τριήμερη μάχη του Κιλκίς-Λαχανά, στις 21 Ιουνίου του 1913, σήμανε την αρχή της απελευθέρωσης της Ανατολικής Μακεδονίας.
Η μεγάλη ιδέα της Βουλγαρίας, που καλλιεργούνταν συστηματικά επί δύο γενιές, κατέρρευσε μπροστά στην αποφασιστικότητα και τον ηρωισμό των Ελλήνων στρατιωτών. Οι νικηφόρες μάχες του Κιλκίς-Λαχανά, της Δοϊράνης και της Στρώμνιτσας ήταν καθοριστικές για την τελική έκβαση του μακεδονικού μετώπου, καθώς οι Βούλγαροι εγκατέλειπαν πλέον εσπευσμένα τις πόλεις και τα χωριά που είχαν καταλάβει.
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, που ήδη από τις 23 Ιουνίου στρατοπέδευε με το στρατιωτικό επιτελείο του στη Δοϊράνη, πληροφορήθηκε τηλεγραφικώς, στις 28 Ιουνίου, την αποχώρηση του βουλγαρικού στρατού από την πόλη των Σερρών. Το στρατιωτικό επιτελείο έσπευσε να ενημερώσει το Υπουργείο των Στρατιωτικών με το ακόλουθο τηλεγράφημα:
Απελευθέρωση των Σερρών Επετειακή Ομιλία
Ο φρούραρχος Σερρών τηλεγραφεί ότι η πόλις κατελήφθη υπό αποσπάσματος προσκόπων. Εκηρύχθη ο στρατιωτικός νόμος. Εσχηματίσθη πολιτοφυλακή προς τήρησιν της τάξεως. Αποσπάσματα προσκόπων και πολιτοφυλάκων εξήλθον εις την ύπαιθρον χώραν, ίνα φρουρήσωσιν αυτήν από ενδεχομένην επίθεσιν κομιτατζήδων.
Απελευθέρωση των Σερρών Επετειακή Ομιλία
Οι ηττημένοι Βούλγαροι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την περιοχή μας, αφήνοντας πίσω τους, δυστυχώς, ερείπια, καταστροφή και θάνατο. Στις 29 Ιουνίου 1913, τα πρώτα ελληνικά στρατεύματα εισήλθαν στην πόλη μας, η οποία προηγουμένως πυρπολήθηκε σχεδόν ολοσχερώς από τους Βούλγαρους. Η εκδικητική μανία των πρώην συμμάχων μας Βουλγάρων, που είδαν το όραμά τους για την κατάκτηση της Μακεδονίας να καταρρέει, ξέσπασε επάνω στον άμαχο σερραϊκό πληθυσμό. Κατά την αποχώρησή τους, οι Βούλγαροι λεηλάτησαν την πόλη, πυροβόλησαν τους κατοίκους των Σερρών με πυροβολικό από τα βόρεια υψώματα, τρομοκρατώντας και προκαλώντας αμέτρητες απώλειες.
Αξιοσημείωτη είναι η γενναία στάση του μητροπολίτη Αποστόλου, ο οποίος αντιστάθηκε στις απαιτήσεις των Βουλγάρων να προτρέψει τους κατοίκους να μην αντιδράσουν εναντίον τους. Αντίθετα, επιδεικνύοντας αξιομνημόνευτο θάρρος, οργάνωσε την άμυνα των κατοίκων συγκροτώντας πολιτοφυλακή και, με αυτόν τον τρόπο, συνέβαλε καίρια και αποφασιστικά στο να αποφευχθεί μία μαζική σφαγή του σερραϊκού πληθυσμού. Όταν τμήμα του ελληνικού στρατού μπήκε κρυφά στις Σέρρες, ενίσχυσε την πολιτοφυλακή, προσφέροντας την απαραίτητη βοήθεια για την αντίσταση.
Οι Βούλγαροι, κατά την αποχώρησή τους, πυρπόλησαν τα περισσότερα μνημεία της πόλης μας, τέσσερις χιλιάδες σπίτια και κοντά στα χίλια καταστήματα. Οι σκηνές της πυρπόλησης και της καταστροφής που αποκαλύφθηκε, όταν οι φλόγες καταλάγιασαν, ήταν απερίγραπτες. Ωστόσο, παρά την καταστροφή που οι Σερραίοι είδαν να συντελείται στο βιος τους, ο σερραϊκός πληθυσμός υποδέχθηκε τα ελληνικά στρατεύματα με εθνικό ενθουσιασμό και ένθερμη συγκίνηση. Διότι, πέρα από τον όλεθρο, πάνω από τον όλεθρο, μέσα από τους θρήνους για την καταστροφή και τη φλόγα, πρόβαλε η ανάσα της πολυπόθητης ελευθερίας, ύστερα από 530 χρόνια σκλαβιάς. Απελευθέρωση των Σερρών Επετειακή Ομιλία
Οι πρώτες ημέρες της απελευθέρωσης της πόλης μας ήταν δραματικές. Η κατάσταση χαοτική και οι ανάγκες τεράστιες. Ο πληθυσμός, παρότι πανηγύριζε το μεγάλο γεγονός της απελευθέρωσής του, παρέμενε άστεγος και άσιτος. Ακολούθησαν συλλαλητήρια διαμαρτυρίας προς τις Μεγάλες Δυνάμεις για τις ωμότητες των Βουλγάρων.
Οι περιγραφές των ξένων παρατηρητών για την αποχώρηση των Βουλγάρων από τις Σέρρες είναι συγκλονιστικές. Ο αυστριακός υποπρόξενος Σερρών, σε τηλεγράφημά του προς τον πρόξενο της Αυστρίας στη Θεσσαλονίκη, περιέγραψε τις φρικτές σκηνές σφαγής και πυρπόλησης που άφησαν πίσω τους οι Βούλγαροι, προκαλώντας τον θάνατο και την καταστροφή χιλιάδων ανθρώπων.
Πριν βάλουν φωτιά, οι Βούλγαροι λεηλάτησαν σπίτια και καταστήματα, σπάζοντας τις πόρτες με τσεκούρια. Οι ωμότητές τους δεν έκαναν καμία διάκριση, καθώς παραβίασαν ακόμα και οικίες ξένων υπηκόων, αδιαφορώντας για τις εθνικές σημαίες που είχαν υψώσει. Κάηκαν σπίτια Αυστριακών, Αμερικανών, Ιταλών και άλλων ξένων πολιτών που διέμεναν στην πόλη μας, καταστρέφοντας τις περιουσίες τους και αφήνοντας και αυτούς άστεγους.
Ο εμπρησμός και η λεηλασία διήρκεσαν μέχρι το απόγευμα της 28ης Ιουνίου, οπότε έφθασε το σώμα των προσκόπων υπό τον ταγματάρχη Μαζαράκη, ο οποίος επιτέθηκε στους Βούλγαρους, αναγκάζοντάς τους να τραπούν σε φυγή. Δυστυχώς, η εκδικητική μανία των Βουλγάρων δεν άφησε τίποτα όρθιο. Οι εικόνες που αντίκρισε η 7η Μεραρχία υπό τον Μεράρχη Σωτήλη ήταν εφιαλτικές. Οι Βούλγαροι είχαν καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος της πόλης, κυρίως τη μεγάλη ελληνική συνοικία και την ελληνική αγορά. Η Μητρόπολη και πολλοί ναοί, η ελληνική Λέσχη, το Ελληνικό Γυμνάσιο και το Παρθεναγωγείο Σερρών, η Ιερατική Σχολή, το Διδασκαλείο, όλα είχαν γίνει παρανάλωμα του πυρός. Παράλληλα, οι Βούλγαροι ανατίναξαν τις αποθήκες πυρομαχικών και κατέστρεψαν τις σιδηροδρομικές εγκαταστάσεις της πόλης.
Οι καταστροφές που υπέστη η πλούσια πόλη των Σερρών από τους Βουλγάρους περιγράφονται από τις χειρότερες της βουλγαρικής Κατοχής. Όμως! Όμως, οι κάτοικοι των Σερρών βάλθηκαν με πείσμα και δημιουργική λαχτάρα να ξεκινήσουν μια νέα ζωή –μία ζωή, που ανορθωνόταν θαλερή μέσα από τα ερείπια και τις στάχτες–, χτίζοντας εκ θεμελίων τα καμένα σπίτια τους και προσπαθώντας, με αισιοδοξία και με το βλέμμα στραμμένο σε ένα μέλλον φωτεινό, να καλύψουν το χάος που άφησε πίσω του ο εχθρός.
Απελευθέρωση των Σερρών Επετειακή Ομιλία
Αγαπητοί συμπολίτες,
Η ιστορία των Σερρών είναι γεμάτη από στιγμές ηρωισμού, θυσίας και αντοχής, χαραγμένες ανεξίτηλα στη συλλογική μας μνήμη. Σήμερα, τιμώντας την απελευθέρωση της πόλης μας, δεν τιμούμε απλώς ένα ιστορικό γεγονός· τιμούμε το θάρρος και την ανιδιοτέλεια των προγόνων μας, που με τις πράξεις τους χάραξαν την πορεία της ελευθερίας μας.
Σ’ αυτές τις στιγμές περισυλλογής, ας θυμηθούμε τις προσωπικές μάχες και τις θυσίες που έφεραν το φως της ελευθερίας και της δικαιοσύνης σε αυτήν την πόλη. Ας αντλήσουμε δύναμη και έμπνευση από το ακατάβλητο πνεύμα των ανθρώπων που έζησαν σε αυτά τα χώματα και υπερασπίστηκαν την πόλη την οποία σήμερα ελεύθερη εμείς χαιρόμαστε· αυτό το ακατάβλητο πνεύμα οφείλουμε οι συγκαιρινοί να κρατάμε ζωντανό στις καρδιές μας.
Είναι καθήκον μας να υπενθυμίζουμε, ειδικότερα στους νέους μας, ότι η ελευθερία και η ανεξαρτησία δεν είναι απλώς λέξεις, αλλά αδιαπραγμάτευτες αξίες. Αξίες που απαιτούν συνεχή προσπάθεια, αφοσίωση και ετοιμότητα να προασπίσουμε το κοινό καλό. Μόνο έτσι μπορούμε να διασφαλίσουμε ένα μέλλον όπου η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η πρόοδος θα ανθίζουν.
Συνεπώς, το μέγα χρέος μας είναι η διαρκής και βαθιά τίμηση των προγόνων μας. Η τιμή αυτή δεν περιορίζεται μόνο σε επετειακές εκδηλώσεις όπως η σημερινή, αλλά πρέπει να διατρέχει όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Χάρη στις θυσίες των αλλοτινών κατοίκων της, η πόλη των Σερρών κατάφερε να αναγεννηθεί από τις στάχτες της. Εμείς, ως συνεχιστές, οφείλουμε να συνεχίσουμε να αναδεικνύουμε και να προστατεύουμε αυτήν την κληρονομιά με σεβασμό και βαθιά αίσθηση ευγνωμοσύνης.
Ας πορευτούμε, λοιπόν, αγαπητοί συμπολίτες, με σεβασμό, έξω από έριδες και αντιπαλότητες. Ας τιμούμε την κάθε μέρα μας σε αυτή την πόλη που όλοι αγαπάμε ως ιδιαίτερη πατρίδα, με αίσθηση του καθήκοντος και ευθύνης, εμπνευσμένοι από το παράδειγμα των προγόνων μας, για να χτίσουμε ένα μέλλον αντάξιο των θυσιών τους. Ένα μέλλον φωτεινό, ελεύθερο και δίκαιο για τις επόμενες γενιές.
Εύχομαι σε όλους υγεία, ευτυχία και συνεχείς επιτυχίες, για μια πόλη που θα ακτινοβολεί πάντα με περηφάνια και δύναμη!
Χρόνια πολλά, ευημερία και μακροημέρευση στην πόλη μας!
Απελευθέρωση των Σερρών Επετειακή Ομιλία