ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

της ελληνικής γλώσσας.

language.gr/scenario.html?sid=2256

3η

2.          Να μάθουν να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τόνους και τα πνεύματα.

3.      Να μάθουν ότι η χρήση των τόνων καθιερώθηκε με την αλλαγή στην προφορά των φθόγγων.

–      Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 21 αξιοποιούνται από     τον/τη διδάσκοντα/διδάσκουσα μερικώς με την επισήμανση συγκεκριμένων λέξεων που συναντούμε και στη ν.ε. γλώσσα.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τις ερωτήσεις της σελ. 21.

–   Προτείνεται διαγραμματική απεικόνιση του περιεχομένου του κειμένου με άξονα το               υποκείμενο               «˒Αθηναĩοι» (αναδεικνύονται οι συγκεκριμένες δραστηριότητες των Αθηναίων).

–  Κατά τη διδασκαλία της ετυμολογίας αφετηρία αποτελεί η ν.ε. γλώσσα.

–     Οι μαθητές και μαθήτριες διερευνούν πώς δημιουργούνται οι λέξεις και δίνονται γενικές πληροφορίες για την παραγωγή και τη σύνθεση, χωρίς λεπτομέρειες.

– Οι μαθητές και μαθήτριες διαπιστώνουν τη διαφορά των πρωτότυπων λέξεων από τις σύνθετες με παραδείγματα από το κείμενο.

2. Γραμματική Τόνοι και πνεύματα

–  Αναλυτική διδασκαλία των τόνων και των πέντε βασικών κανόνων τονισμού σε αντιδιαστολή με τη ν.ε. γλώσσα.

–  Γίνεται σύντομη αναφορά στην οξεία, τη βαρεία και την περισπωμένη, για ποιο λόγο ονομάζονται έτσι κ.λπ.

–      Εξηγείται η χρήση των πνευμάτων και ο λειτουργικός ρόλος της δασείας στη σύνθεση λέξεων με παραδείγματα και από τη ν.ε. γλώσσα. Τα παρεπόμενα των πτωτικών (των ρημάτων δίνονται σε άλλη ενότητα)

–    Γίνεται σύντομη παρουσίαση των μερών του λόγου και των παρεπομένων των πτωτικών σε

συσχετισμό με τη νεοελληνική γλώσσα. Γίνεται

Σελ. 21: 1, 2

Σελ. 23: 1-3

Σελ. 27: 1, 3, 4.

4

–     Αξιοποιείται ο πίνακας με τις στερεότυπες εκφράσεις της σελίδας 25.

–  Για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. Πύλη για την ελληνική γλώσσα:

http://www.greek- language.gr/greekLang/studies/history/thema_0

8/index.html#toc005

4η

2.    Να εξοικειωθούν με τον αρχαιοελληνικό

λόγο         μέσω          της

αναγνώρισης                                   των κοινών στοιχείων με τον νεοελληνικό λόγο και ιδιαίτερα την β΄ κλίση.

3.       Να γνωρίσουν τη διαδικασία παραγωγής λέξεων στην α.ε. και να τη συσχετίσουν με τη

ν.ε. γλώσσα.

–   Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου και να τη συγκρίνουν οι μαθητές και μαθήτριες με το αρχαίο κείμενο.

–   Συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια και των ερωτήσεων της σελ. 29.

–   Το δεύτερο παράλληλο κείμενο της 3^ης ενότητας (σελ. 144) μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για εμπέδωση της ύλης λόγω πληθώρας ουσιαστικών της β΄ κλίσης.

Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ουσιαστικά, χωρίς να ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (υποκοριστικά κλπ). Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορούμε να δώσουμε παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.

2.  Γραμματική

Το άρθρο. Η β΄ κλίση των ουσιαστικών

–   Αναλυτική διδασκαλία του άρθρου και της β΄ κλίσης των ουσιαστικών σε συσχετισμό με τη ν.ε. γλώσσα. Ομοιότητες/διαφορές.

–   Παραπέμπονται οι μαθητές και μαθήτριες στο κείμενο για να αναζητήσουν / αναγνωρίσουν τους τύπους της β΄ κλίσης των ουσιαστικών. (Σημ. Οι προσωπικές αντωνυμίες θα διδαχθούν παράλληλα με τη διδασκαλία του ρήματος στην επόμενη ενότητα).

σελ. 30: 1, 2

σελ. 32: 3, 4

σελ. 34: 1-5.

4

5^η και 4^η

2.         Να μάθουν τον σχηματισμό          του ρήματος στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ε.φ. και τη λειτουργία του μέσα στην πρόταση (δηλαδή ότι χωρίς ρήμα δεν υπάρχει πρόταση).

3.    Να διαπιστώσουν τα κοινά και διαφορετικά στοιχεία με τη ν.ε. γλώσσα (π.χ. μέλλοντας: λύσω / θα λύσω, αλλά και θα λύνω στη ν.ε.).

3. Να μάθουν το σχηματισμό                                      της οριστικής ενεστώτα του βοηθητικού ρήματος

εἰμί.

–   Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου. Το αρχαίο κείμενο θα χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της διδασκαλίας του ρήματος.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια και των ερωτήσεων της σελ. 38.

Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ουσιαστικά (β΄ μέρος), χωρίς να ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (παρώνυμα κ.λπ.). Σκόπιμη η αναφορά στη ν.ε. γλώσσα.

2.  Γραμματική

–  Τα παρεπόμενα του ρήματος (από 3^η ενότητα). Οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να εντοπίσουν μέσα στο κείμενο ιδίως το απαρέμφατο και τη μετοχή, ώστε να γίνει ιδιαίτερη αναφορά κατά τη διδασκαλία.

–   Διδασκαλία οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων και οριστική ενεστώτα του ρήματος εἰμί. Οριστική μέλλοντα αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων.

–     Εξηγούνται οι φθογγολογικές αλλαγές στον μέλλοντα των αφωνόληκτων ρημάτων.

–     Διδασκαλία των προσωπικών αντωνυμιών

(από 4^η ενότητα).

Ενότητα 4^η,

σελ. 35: 1, 2.

Ενότητα 5^η

σελ. 38: 1-3

σελ. 39: 1, 2

σελ. 41: 2

σελ. 43: 1-7.

4

6η

προσωπικές                                        τους

απόψεις γι’ αυτόν.

– Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

– Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ρήματα, χωρίς να ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (το πρόσωπο που ενεργεί κλπ). Σκόπιμη η αναφορά στη ν.ε.

Σελ. 47: 1, 2

Σελ. 49: 1 ,2, 4

Σελ. 51: 1-4.

4

3.     Να αντιληφθούν τη διαφορά της α΄ κλίσης στη ν.ε. γλώσσα.

2. Γραμματική

Α΄ κλίση των ουσιαστικών

–  Με βάση το κείμενο διδάσκεται η α΄ κλίση των ουσιαστικών και επισημαίνονται ιδιαίτερα οι διαφορετικές καταλήξεις του θηλυκού στη γενική και δοτική. Οι μαθητές και μαθήτριες αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους της α΄ κλίσης.

–  Επισημαίνονται οι όμοιοι τύποι στις καταλήξεις στη ν.ε. γλώσσα (ώρα, πολιτεία) και οι διαφορετικοί (τράπεζα).

–   Ενισχυτικά για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. στο αποθετήριο του «Πρωτέα» το σχετικό σενάριο:

http://proteas.greek- language.gr/files/document/arxeia/zika_omorfia

_aisopos.doc

8η

(Η 7^η

ενότητα θα διδαχθεί αμέσως μετά)

2.   Να κατανοήσουν τον σχηματισμό της κλίσης των      δευτερόκλιτων επιθέτων και της

δεικτικής αντωνυμίας.

– Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, ιδιαιτέρως τη φράση «σύν Άθηνᾷ καί χεῖρα κίνει», που χρησιμοποιούμε και σήμερα.

Ο πίνακας στη σελ. 63 διδάσκεται κανονικά.

2.  Ετυμολογικά

– Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από επίθετα. Επισημαίνονται οι ομοιότητες στις καταλήξεις με τη ν.ε. γλώσσα πολλών παράγωγων λέξεων (δικαιοσύνη κ.ά.), αλλά και οι διαφορές (βαρύτης, μονάς κ.ά.).

3. Γραμματική

Σελ. 63: 2-4

Σελ. 64: 1-2

Σελ. 66

Σελ. 67:1-5

4.    Να κατανοήσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές της κλίσης στη ν.ε. γλώσσα.

–      Διδάσκονται τα δευτερόκλιτα επίθετα και εξηγείται ο τίτλος λόγω της όμοιας κλίσης των αρσενικών – ουδετέρων με τη β΄ κλίση και των θηλυκών με την α΄ κλίση.

–       Ζητείται η αναγνώριση των τύπων των επιθέτων μέσα στο κείμενο.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να βρουν τους όμοιους τύπους στις καταλήξεις στη ν.ε. γλώσσα (καλός, ή, όν) και τους διαφορετικούς (ἔνδοξος, ον).

–    Διδάσκονται οι δεικτικές αντωνυμίες οὗτος,

αὕτη, τοῦτο.

7η

2.             Να εντοπίσουν στοιχεία της αρχαίας ελληνικής θρησκείας και να τα συνδέσουν με αντίστοιχα                  στην Οδύσσεια του Ομήρου.

3.     Να αντιληφθούν το γραμματικό φαινόμενο της συλλαβικής και χρονικής   αύξησης   και

της     εφαρμογής     του

–   Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με τη χρήση των ερμηνευτικών και γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

–      Συζητούν με τη βοήθεια και των ερωτήσεων του σχολ. βιβλίου τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου του Αρριανού.

–   Ενδείκνυται η διαθεματική προσέγγιση με το μάθημα της Ιστορίας.

– Απλή αναφορά στην παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα. Επισήμανση ομοιοτήτων με τη ν.ε. γλώσσα.

2. Γραμματική

Η αύξηση. Οριστική παρατατικού-αορίστου ενεργ. Φωνής και οριστική παρατατικού του εἰμί.

– Εξηγείται ο σχηματισμός της αύξησης στους ιστορικούς χρόνους (παρατατικός – αόριστος) και επισημαίνονται οι ομοιότητες και οι διαφορές με τη ν.ε. γλώσσα (ότι δηλαδή στην α.ε. γλώσσα η αύξηση είναι πάντοτε σε όλα τα πρόσωπα, ενώ στην ν.ε. όχι).

Σελ. 54: 1-4

Σελ. 55: 2-4

Σελ. 56: 1, 2

Σελ. 58-59: 1, 2,

3, 5, 6.

4. Να μάθουν να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους του παρατατικού και του αορίστου.

3. Να εντοπίσουν τη διαφορά σχηματισμού της αύξησης στη ν.ε.

γλώσσα.

9η

2.   Να προβληματιστούν πάνω στην έννοια των μεγάλων κατορθωμάτων και της υστεροφημίας.

3.          Να μάθουν το γραμματικό φαινομένου του αναδιπλασιασμού ως     βασικού

μορφολογικού χαρακτηριστικού των

συντελικών χρόνων.

Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου και να γίνει νοηματική επεξεργασία του και, στη συνέχεια, οι μαθητές και μαθήτριες να επεξεργαστούν το αρχαίο κείμενο με τη βοήθεια των γλωσσικών σχολίων.

– Απλή αναφορά στην παραγωγή ρημάτων με ενδεικτικά παραδείγματα. Επισήμανση ομοιοτήτων με τη ν.ε. γλώσσα.

2. Γραμματική

Ο αναδιπλασιασμός. Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου βαρυτόνων ρημάτων ενερ. φωνής. (Τα αφωνόληκτα δεν θα διδαχθούν.)

–       Εξηγείται το γραμματικό φαινόμενο του αναδιπλασιασμού, τα είδη του και πώς σχηματίζεται στον παρακείμενο και στον υπερσυντέλικο.

–       Οι μαθητές και μαθήτριες ανευρίσκουν παραδείγματα λέξεων στη ν.ε. γλώσσα με αναδιπλασιασμό (π.χ. μεμονωμένος, γεγονός κ.ά.)

Σελ. 70: 1-3

Σελ. 71: 1-3

Σελ. 72: 1-3

Σελ. 75: 1

4

αναδιπλασιασμού της χρονικής και συλλαβικής αύξησης με την αύξηση στους                            ιστορικούς

χρόνους.

10^η

2.         Οι μαθητές και μαθήτριες μέσω της επανάληψης έχουν τη δυνατότητα          να

ξαναδούν                                         τα

μορφοσυντακτικά φαινόμενα και τη σχέση τους με τη ν.ε. γλώσσα, να λύσουν απορίες και με τον τρόπο αυτό να εμπεδώσουν                                       τη διδαγμένη ύλη.

Το κείμενο δίνεται σε μετάφραση. Για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. στο αποθετήριο του «Πρωτέα» το σχετικό σενάριο:

http://proteas.greek- language.gr/files/document/arxeia/lazari dou_filia.doc

2.   Το κείμενο της άσκησης 11 (Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-d) (σελ. 81 σχ. βιβλίου)

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επανάληψη στα μορφοσυντακτικά φαινόμενα.

Σελ. 79: 1,2,4.

Σελ. 80-81: 1-5,

7-9

Εναλλακτικά μπορούν                          να χρησιμοποιηθο ύν εμπλουτισμένε ς                          με

περισσότερα ερωτήματα η 2^η και 11^η άσκηση.

3

11^η

– Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με

τη      χρήση      των      ερμηνευτικών          και

Το κεφάλαιο αυτό δεν θα διδαχθεί.

2.  Σύνταξη

Σελ. 84: 1-3.

Σελ. 85: 2,3.

Σελ. 88-89: 1-8.

4

2.       Να γνωρίσουν τη βασική δομή της πρότασης της α.ε. γλώσσας, συνδέοντάς την με τη ν.ε. γλώσσα.

3.   Να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν σε ένα πρώτο βασικό επίπεδο την απλή πρόταση μέσα

στο κείμενο.

–      Συζητούν με τη βοήθεια και των ερωτήσεων του σχ. βιβλίου τις ιδέες του κειμένου του Αρριανού.

–  Ενδείκνυται διαθεματική προσέγγιση με το μάθημα της Ιστορίας.

–     Η διδασκαλία συνδέεται και με αντίστοιχα παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.

12^η

(μόνο      το Γ2),

13^η

2.     Να κατανοήσουν οι μαθητές και μαθήτριες τις ιδιαίτερες μορφές του απαρεμφάτου και της μετοχής και της ξεχωριστής λειτουργίας στους στην α.ε. γλώσσα.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με τη χρήση των ερμηνευτικών και γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

–      Συζητούν με τη βοήθεια και των ερωτήσεων του σχ. βιβλίου τις ιδέες του κειμένου.

–      Είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί για συζήτηση το ρητό για τη φιλία στη σελ. 105.

Σημ. Το κείμενο της ενότητας 12 δεν διδάσκεται.

Το κεφάλαιο των ενοτήτων δεν διδάσκεται.

2.  Δεν διδάσκεται ο λεξιλογικός πίνακας της 12^ης ενότητας, σελ. 92, αλλά αυτός της 13^ης ενότητας, σελ. 100.

3.  Σύνταξη

–   Διδάσκουμε τα είδη των προτάσεων, χωρίς να επιμείνουμε ιδιαίτερα (ενότητα 12^η, σελ. 96). Επισημαίνονται οι ομοιότητες στη ν.ε. γλώσσα.

–   Αναφερόμαστε στη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και της μετοχής στην πρόταση, χωρίς να υπεισέλθουμε σε ανάλυση (ενότητα 13^η, σελ. 103-104).

4. Γραμματική

– Διδάσκουμε την ιδιαιτερότητα της μορφής του απαρεμφάτου και της μετοχής σε σχέση με τη ν.ε. γλώσσα.

Σελ. 100:   1-4,

1,2.

Σελ. 105: 1-3, 6

4

–    Εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους των χρόνων της οριστικής ενερ. φωνής του απαρεμφάτου και της μετοχής.

ΨΗ             /

ΕΜΠΕΔΩΣ Η

εμπέδωση της διδαχθείσας ύλης.

α) εξοικειωθούν οι µαθητές και οι μαθήτριες µε τον αρχαίο ελληνικό λόγο και να:

·         Αντιληφθούν τις διαλεκτικές διαφορές της α.ε. και να τις συγκρίνουν με τις αντίστοιχες της ν.ε.

·         Εξοικειωθούν με τα γραφικά σύμβολα και τα βασικά χαρακτηριστικά της α.ε. στο φωνολογικό επίπεδο

·         Αντιληφθούν την αξία της δασείας τόσο για την α.ε., όσο και για ορισμένες σύνθετες και παράγωγες λέξεις της ν.ε.

ΩΡΕΣ

–   Με αφόρμηση τις ιστορικές γνώσεις των μαθητών και μαθητριών και με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων, ο/η εκπαιδευτικός υποστηρίζει τους μαθητές και τις μαθήτριες για να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τα σχόλια και τις ερωτήσεις των σελ. 15, 16.

–    Συνιστάται να γίνει αναφορά στην αφηγηματική τεχνική των ιστορικών κειμένων (χρήση ιστορικών χρόνων, ιστορικός ενεστώτας) μέσα από την

Οι μαθητές και μαθήτριες σε ομάδες εντοπίζουν και καταγράφουν τις σύνθετες λέξεις στο κείμενο. Με παράλληλη αναφορά στα συναφή φαινόμενα της ν.ε., καθοδηγούνται στην κατανόηση της σύνθεσης ως δεύτερου, μετά την παραγωγή, μηχανισμού εμπλουτισμού της γλώσσας.

2.  Γραμματική

Γ΄ κλίση ουσιαστικών

Με αφόρμηση την επισήμανση τύπων τριτόκλιτων ουσιαστικών που υπάρχουν στο κείμενο (βασιλέως, τούς Ἕλληνας, τήν δύναμιν κ.ά.), ο/η εκπαιδευτικός εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στη γ’ κλίση ουσιαστικών, τα γενικά

2η

με ένα απλό ιστορικό /

4.    Να εξοικειωθούν με την                               κλίση

φωνηεντόληκτων                         και συμφωνόληκτων ουσιαστικών                         της                                 γ’ κλίσης            και                                 να αναγνωρίζουν μέσα σ’ ένα κείμενο τους τύπους τους.

5.    Να εμπεδώσουν τον σχηματισμό της μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων         και      να αναγνωρίζουν ρηματικούς τύπους της οριστικής      ενεστώτα, παρατατικού, μέλλοντα μέσης φωνής.

1.        Καταληκτικά διπλόθεμα (-ις, -εως) και μονόθεμα (-εύς, -έως). (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 95-96.)

2.                 Συμφωνόληκτα αφωνόληκτα και ημιφωνόληκτα, μονόθεμα και διπλόθεμα.

Οριστική ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα, απαρέμφατο, μετοχή βαρύτονων ρημάτων μ.φ. και οριστική μέλλοντα του ρ. εἰμί

Με αφετηρία τύπους μέσης φ. από το κείμενο (διακελεύεται, ταράττονται, ἐβουλεύετο), ο/η εκπαιδευτικός εξοικειώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες:

1.        με τον τρόπο σχηματισμού της μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων στην οριστική του ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα,

2.        με τον σχηματισμό του απαρεμφάτου και της μετοχής στους χρόνους αυτούς,

3.        με την οριστική μέλλοντα του εἰμί. (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου:   14^η   ενότητα   σελ.   111-112,   15^η

ενότητα σελ. 118: οριστική παρατατικού, 17^η

:

–     ασκήσεις του σχ. εγχειριδίου της     Α΄

Γυμνασίου:

σελ. 97: 1-5 (για τα ουσιαστικά σε -ις, -εως και εύς, -έως) σελ. 113: 8

σελ.      119:       6

(εκτός τύπων αορ.)

–    ασκήσεις από το σχ. εγχειρίδιο της    Β΄

Γυμνασίου: σελ. 16: 1-4

σελ. 19: 1-3

4.

–   Λόγω της αυξημένης δυσκολίας του κειμένου δίνεται από τον/την εκπαιδευτικό μετάφραση όσο το δυνατόν πιο πιστή.

–           Οι μαθητές και μαθήτριες παρακινούνται να συγκρίνουν τη μετάφραση με το αρχαίο κείμενο (σελ. 22) και να συνειδητοποιήσουν μέσα από τη σύγκριση τις λειτουργίες του απαρεμφάτου και τη διαφοροποίηση στον τρόπο που αυτές επιτελούνται στη ν.ε.: δηλ. το απαρέμφατο στη νεοελληνική ως ουσιαστικό ή ως δευτερεύουσα πρόταση.

–  Ως προς το περιεχόμενο, εκτός από τα σχόλια και τις ερωτήσεις του βιβλίου, μπορούν να αξιοποιηθούν τα παράλληλα κείμενα της ενότητας, καθώς και άλλες αναφορές σε ιστορικούς  συγγραφείς       της

Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών από ουσιαστικά ως πρώτο συνθετικό. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.

2.  Γραμματική

Γ΄ κλίση ουσιαστικών

Οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με την κλίση:

1. Ακατάληκτων διπλόθεμων σε -ων, -οντος. Αξιοποιώντας ως αφόρμηση τις μετοχές

ὀνομάσων, νέμων και λέγων του τρίτου παράλληλου κειμένου και επισημαίνοντας τη μορφολογική αντιστοιχία τους με τα τριτόκλιτα ακατάληκτα διπλόθεμα ουσιαστικά σε -ων, – οντος, ο/η εκπαιδευτικός εξοικειώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες με την κλίση των ουσιαστικών αυτών, παροτρύνοντάς τους σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε.

Ο/η εκπαιδευτικός έχει                             τη

δυνατότητα να προτείνει δικές του ασκήσεις κατά την κρίση του ή ακόμη να χρησιμοποιήσει

:

–     ασκήσεις του σχ. εγχειριδίου της     Α΄

Γυμνασίου: σελ. 113: 2

σελ. 119: 6 α, γ

σελ. 125: 5)

–    ασκήσεις από το σχ. εγχειρίδιο

3η

αντικειμενικότητας στην

Το δεύτερο και το τρίτο παράλληλο κείμενο θα αξιοποιηθούν στη διδασκαλία                                                             των

σελ. 24: 1-3

σελ. 3, 5.

κείμενο       (ἀπεκρύψατο,                       ξυνεγράψατο                       και

Με αφόρμηση την αναγνώριση απαρεμφάτων και μετοχών στο κείμενο και ανακαλώντας στοιχεία από την ύλη της Α’ Γυμνασίου, καθοδηγούνται οι μαθητές και μαθήτριες να διαπιστώσουν και να κατανοήσουν τη λειτουργία του απαρεμφάτου και της μετοχής στον α.ε. λόγο. Μέσα από παραδείγματα επισημαίνεται το φαινόμενο της ταυτοπροσωπίας και της ετεροπροσωπίας.

Η διδακτική προσέγγιση από τη μετάφραση στο πρωτότυπο βοηθά στην αναγνώριση και κατανόηση της ιδιαιτερότητας του απαρεμφάτου, σε αντίστιξη με την αναλυτικότητα του ν.ε. λόγου. Παράλληλα, βοηθά να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές και μαθήτριες τη συνάφεια με τη ν.ε.

4η

«επιστημονικής φαντασίας» της εποχής μας.

–       Με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές και μαθήτριες υποστηρίζονται για να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

–  Συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια των σχολίων

Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό επίθετο. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.

2.  Γραμματική

Σελ. 32: 1-3

Σελ. 33: 1, 2

Σελ. 34-35: 1-3

Σελ. 36: 1, 2.

3

3.      Να γνωρίσουν την κλίση των τριτόκλιτων επιθέτων σε -ύς, -εῖα, -ύ και να τα αναγνωρίζουν στο κείμενο. Να συνειδητοποιήσουν τη συνάφεια με τη ν.ε.

4.    Να εξοικειωθούν με την κλίση ουδέτερων ακατάληκτων μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -α, – ατος.

– Είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί το δεύτερο παράλληλο κείμενο της ενότητας (σελ. 147) από μετάφραση και να γίνει επίσης ανάκληση συναφών περιεχομένων από την ύλη της Α’ Γυμνασίου (Φελλόποδες), κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού.

Εντοπίζοντας οι μαθητές και μαθήτριες στο κείμενο τριτόκλιτα επίθετα, τα αντιπαραβάλλουν με την απόδοσή τους στη ν.ε. Στη συνέχεια και με τη χρήση του βιβλίου της Γραμματικής διδάσκονται την κλίση επιθέτων σε -ύς, -εῖα, -ύ.

Γ΄ κλίση ουσιαστικών

Ουδέτερα                ακατάληκτα                                     μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -α, -ατος

Επισημαίνοντας στο κείμενο τον τύπο «τό σῶμα» και εκκινώντας από την κλίση του ουσιαστικού στη ν.ε., οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με την κλίση ουδέτερων ακατάληκτων μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -α, -ατος (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 96).

Η Υποτακτική ενεστώτα και αορίστου μεταφέρεται στην επόμενη ενότητα.

5η

Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό ρήμα. Για αφόρμηση στη

Σελ. 36-37: 3-6

4

2.   Να έλθουν σε επαφή με το κοινωνικό περιεχόμενο      των πατερικών κειμένων και να συνειδητοποιήσουν το διαχρονικό ενδιαφέρον                      της θεματικής τους, εν προκειμένω                  της ελεημοσύνης.

3.   Να αναγνωρίζουν τα σύνθετα ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό ρήμα.

3. Να έλθουν σε επαφή με τους τύπους της υποτακτικής ε.φ. και να ανιχνεύσουν                  τη λειτουργία της στο συγκεκριμένο είδος λόγου.

–    Με τη βοήθεια των ερμηνευτικών σχολίων και των ερωτήσεων της σελ. 39, αλλά και το παράλληλο κείμενο της σελ. 148, γίνεται συζήτηση πάνω στις ιδέες του κειμένου και τη διαχρονική τους αξία.

–       Μέσα από την κατανόηση του περιεχομένου αλλά και των μορφολογικών στοιχείων του κειμένου οι μαθητές και μαθήτριες ανιχνεύουν τον ρητορικό/παραινετικό του χαρακτήρα.

2. Γραμματική

Υποτακτική ενεστώτα, αορίστου, παρακειμένου ε.φ. βαρύτονων ρημάτων και υποτακτική ενεστώτα του εἰμί

Επισημαίνονται οι τύποι υποτακτικής των κειμένων (ενότητας, παράλληλο) και η λειτουργία της συγκεκριμένης έγκλισης μέσα στο κείμενο (παραινετικός λόγος).

Διδάσκεται η κλίση της υποτακτικής όλων των χρόνων των βαρύτονων ρημάτων της ε.φ. και η υποτακτική ενεστώτα του ρήματος εἰμί.

(Σημ. Γενικά για την υποτακτική και την υποτ. ενεστ. και αορ., βλ. 4^η ενότητα, σελ. 35-36.)

Η αλληλοπαθητική αντωνυμία και η απρόσωπη σύνταξη δεν θα διδαχθούν

Σελ. 41: 2, 3

Σελ. 41: 1, 2

Σελ. 43: 3, 4

6η

2.   Να έλθουν σε επαφή με τις ιδέες και τον βίο του     κορυφαίου φιλοσόφου Σωκράτη και να γνωρίσουν τον διάλογο ως λογοτεχνική μορφή / φιλοσοφική μέθοδο          ανάπτυξης ιδεών.

3.   Να αναγνωρίζουν τα σύνθετα ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό άκλιτη λέξη.

4.   Να κατανοήσουν την κλίση      και      να

αναγνωρίζουν            στο κείμενο                            τριτόκλιτα δικατάληκτα σιγμόληκτα                   και ενρινόληκτα επίθετα.

5.        Να         αναγνωρίζουν τους    τύπους     και         να

–     Δίνεται από τον/την εκπαιδευτικό μετάφραση του κειμένου όσο το δυνατόν πιο πιστή.

–   Με τη βοήθεια των σχολίων και των ερωτήσεων των σελ. 45, 46 και τις ιστορικές γνώσεις για τον Σωκράτη, γίνεται συζήτηση πάνω στα περιεχόμενα του κειμένου και ανιχνεύεται η λειτουργία του διαλόγου ως τρόπου έκφρασης και ανάπτυξης ιδεών.

–    Μπορεί να συζητηθεί η διαχρονική αξία των ζητημάτων που θίγονται στο κείμενο και ιδιαιτέρως οι έννοιες της παιδείας και της εκπαίδευσης, καθώς και ο ρόλος τους στην κοινωνία και την αγωγή των νέων.

Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό άκλιτες λέξεις. Με αφόρμηση την επισήμανση σύνθετων λέξεων στο κείμενο, οι μαθητές και μαθήτριες αναγνωρίζουν σύνθετες λέξεις της α.ε. με α’ συνθετικό άκλιτο μέρος του λόγου. Γίνεται αναφορά σε αντίστοιχα σύνθετα της ν.ε.

2.  Γραμματική Τριτόκλιτα επίθετα

Οι μαθητές και μαθήτριες με παραδείγματα από την ν.ε. γλώσσα μαθαίνουν την κλίση των τριτόκλιτων δικατάληκτων επιθέτων σε -ης, -ης, – ες και -ων, -ων, -ον.

Ερωτηματική και αόριστη αντωνυμία

Καθοδηγούνται να αναγνωρίζουν τους τύπους της ερωτηματικής τίς, τίς, τί και της αόριστης αντωνυμίας τὶς, τὶς, τὶ μέσα στο κείμενο, και ιδιαίτερα να ξεχωρίζουν σημασιολογικά και μορφολογικά τη μία από την άλλη.

Σελ. 46: 1-3

Σελ. 47-48: 1-3

Σελ. 49: 1

Σελ. 50-51: 1, 2,

4.

4

7η

2.    Να διακρίνουν τους τύπους των αναφορικών αντωνυμιών ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃ τι, καθώς και τη σημασιολογική τους διαφορά.

–      Θεωρώντας ότι το κείμενο είναι δύσκολο να προσπελαστεί από το πρωτότυπο, δίνεται από τον εκπαιδευτικό στους/στις μαθητές και μαθήτριες μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τα σχόλια και τις ερωτήσεις της σελ. 53.

Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των γραμματικών φαινομένων.

Το περιεχόμενο της υποενότητας Β2 θα διδαχθεί στο πλαίσιο της 11^ης ενότητας.

2.  Γραμματική

Η ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου ε.φ. δεν θα διδαχθεί.

Εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες με τις αναφορικές αντωνυμίες ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃ τι. Ιδιαιτέρως καθοδηγούνται στη διάκριση των τύπων της αναφορικής αντωνυμίας από το οριστικό άρθρο, καθώς και του ουδετέρου της αναφορικής αντωνυμίας ὃ τι από τον ειδικό σύνδεσμο ὃτι. Ανάδειξη ομοιοτήτων με τη ν.ε.

Σελ. 53: 1-3

Σελ. 54-55: 2,3

Σελ. 59: 7, 8

2

με φιλοσοφικό κείμενο

60   σχ.   βιβλίου)   θα   διδαχθεί   το

οργάνωση                                      της πολιτείας.

3. Να κατανοήσουν την έννοια του αντικειμένου με έμφαση στην αναγνώριση                                      του

άμεσου και του έμμεσου αντικειμένου.

–       Με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο και να συζητήσουν το περιεχόμενό του.

–      Το κείμενο είναι πρόσφορο για διαθεματική προσέγγιση. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αφόρμηση μυθολογικές αφηγήσεις γνωστές στους/στις μαθητές και μαθήτριες και να ανακληθούν γνώσεις από τη διδασκαλία των ομηρικών επών ή/και από την αρχαία ιστορία.

2.  Γραμματική

Η ευκτική ενεστώτα του ρ. εἰμί και η ευκτική παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων ε.φ. δεν θα διδαχθούν.

Τα αφωνόληκτα τρικατάληκτα επίθετα σε –ας, –

ασα, -αν δεν θα διδαχθούν.

3.  Σύνταξη Αντικείμενο

Ξεκινώντας από την αναγνώριση αντικειμένων στο κείμενο, οδηγούνται οι μαθητές και μαθήτριες στη διάκριση του αντικειμένου σε άμεσο και έμμεσο, προχωρώντας από τη σημασία των λέξεων στην τυποποίηση. Η αντιπαραβολή με τη ν.ε. ενδείκνυται για την καλύτερη κατανόηση.

Σελ. 63: 1, 2

Σελ. 66-67: 7, 8,

9, 10

9η

– Με τη βοήθεια ενός διαγράμματος, μπορούν οι μαθητές και μαθήτριες να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή – ρήμα: Δεν θα διδαχθεί.

2.  Σύνταξη

Σελ. 70: 1-3

4

θεσμού                                         των

Ολυμπιακών                                 Αγώνων στην αρχαιότητα.

3.              Να γνωρίσουν στοιχεία αναφορικά με τη θέση της γυναίκας στον αρχαιοελληνικό κόσμο.

4.    Να κατανοήσουν τη συντακτική λειτουργία της μετοχής, ως ιδιαίτερο      στοιχείο διαφοροποίησης της α.ε. σε σχέση με τη ν.ε.

–    Μπορεί να συζητηθεί σε ομάδες η θέση της γυναίκας στις κοινωνίες διαχρονικά.

–   Τα σχόλια και οι ερωτήσεις των σελ.

69 και 70, καθώς και το δεύτερο παράλληλο κείμενο της σελ. 152 μπορούν να αξιοποιηθούν επίσης για εμβάθυνση στο περιεχόμενο του κειμένου.

Για μια αναπαράσταση της δίκης της Καλλιπάτειρας ως μέσου βιωματικής προσέγγισης της γνώσης βλ. σχετικό διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greek- language.gr/scenario.html?sid=114

Με αφόρμηση την αναγνώριση τύπων μετοχών στο κείμενο, εισάγονται οι μαθητές και μαθήτριες στη συντακτική λειτουργία της μετοχής. Ιδιαιτέρως επισημαίνεται η χρήση της ως στοιχείου διαφοροποίησης της α.ε. γλώσσας σε σχέση με την αναλυτικότητα της ν.ε. Με όχημα την απόδοση στη ν.ε., γίνεται απλή αναφορά στα είδη της μετοχής (επιθετική, επιρρηματική, κατηγορηματική).

Η εξειδικευμένη τυποποίηση (συνημμένη, απόλυτη, ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή) δεν θα διδαχθεί.

Σελ. 75:   3,   4

(χωρίς χαρακτηρισμό συνημμένων και απόλυτων)

11^η

3.     Να αντιληφθούν το φαινόμενο                    του μετασχηματισμού των λέξεων       που

χρησιμοποιούνται ως β’ συνθετικά.

4.        Να αναγνωρίζουν ουσιαστικά, επίθετα και άκλιτα ως β’ συνθετικά.

5.   Να κατανοήσουν τον σχηματισμό και τη λειτουργία      της προστακτικής και να

–      Με τη βοήθεια των γλωσσικών σχολίων οι μαθητές και μαθήτριες προσεγγίζουν το νόημα του κειμένου.

–   Τα σχόλια και οι ερωτήσεις της σελ. 85 και το παράλληλο κείμενο της σελ. 153 μπορούν να αξιοποιηθούν για την καλύτερη   κατανόηση       του περιεχομένου.

Β΄ συνθετικό: λέξη κλιτή – άκλιτη

–  Με την αναγνώριση σύνθετων λέξεων μέσα στα κείμενα, εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες με τον μετασχηματισμό των λέξεων που χρησιμοποιούνται ως β’ συνθετικά, λέξεων κλιτών και άκλιτων. Συνιστάται η αντιπαραβολή με τη ν.ε.

–   Ο/Η εκπαιδευτικός προτείνεται να διδάξει εδώ συγκεντρωτικά τη σύνθεση με β΄ συνθετικό λέξη κλιτή ή άκλιτη. Για τον σκοπό αυτό, μπορεί να αξιοποιήσει σχετικό υλικό από την 7^η (σελ. 55), την 8^η (σελ. 64), και την 9^η ενότητα (σελ. 72).

2. Γραμματική

Προστακτική ενεστώτα και αορίστου ε.φ. των βαρύτονων ρημάτων

– Με την αναγνώριση τύπων (βοηθείτω, φευγέτω κ.ά.) μέσα από τα κείμενα αναφοράς (κείμενο ενότητας, παράλληλο), επιδιώκεται η εξοικείωση των μαθητών και μαθητριών με τη λειτουργία της προστακτικής στον λόγο και με τον σχηματισμό των γραμματικών τύπων της προστακτικής ενεστώτα και αορίστου ε.φ.

Σελ. 56: 1, 2, 3

Σελ. 64: 1, 2, 3

Σελ. 72: 1-3

Σελ. 89: 2, 3, 4

4

6. Να εξοικειωθούν με την κλίση καταληκτικών μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -ας,

-αντος.

Οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με την κλίση καταληκτικών μονόθεμων οδοντικόληκτων ουσιαστικών σε -ας, -αντος. Αξιοποιώντας ως αφόρμηση τη μετοχή βοηθήσας του κειμένου αναφοράς και επισημαίνοντας τη μορφολογική αντιστοιχία της με τα τριτόκλιτα καταληκτικά μονόθεμα οδοντικόληκτα ουσιαστικά σε -ας, – αντος, ο/η εκπαιδευτικός εξοικειώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες με την κλίση των ουσιαστικών αυτών, παροτρύνοντάς τους σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε.

(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 111.)

12^η

3.        Να αναγνωρίζουν τους τύπους της προστακτικής ενεστώτα

του     ρ.     εἰμί     και            να

–     Με τη χρήση των γλωσσικών και ερμηνευτικών σχολίων και των ερωτήσεων της σελ. 92, οι μαθητές και μαθήτριες προσεγγίζουν νοηματικά το κείμενο.

–    Παρατηρούν την ιδιαιτερότητα του κειμενικού είδους (εκκλησιαστικό κείμενο, διδακτικός λόγος)

Τα νόθα σύνθετα δεν θα διδαχθούν.

2.  Γραμματική

Προστακτική    ενεστώτα    του                               εἰμί                 και                               του παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων ε.φ.

– Με αφόρμηση την αναγνώριση τύπων μέσα από το κείμενο αναφοράς, οι μαθητές και μαθήτριες καθοδηγούνται με σκοπό την εξοικείωσή τους με τον σχηματισμό της προστακτικής του ρήματος

Σελ. 92: 1-3

Σελ. 93: 1

Σελ. 96-97: 1, 2,

3, 4

4

4. Να εξοικειωθούν με την κλίση των επιθέτων πολύς και μέγας και να αναγνωρίζουν τύπους τους σε συνάφεια και με αντίστοιχους τύπους της ν.ε.

Τα επίθετα πολύς και μέγας

– Στο κείμενο αναφοράς οι μαθητές και μαθήτριες αναζητούν τύπους των επιθέτων πολύς και μέγας και εξοικειώνονται με την κλίση τους. Συνιστάται η αντιπαραβολή με τους συναφείς τύπους της ν.ε.

Σελ. 97: 5

13^η

2.              Αφορμώμενοι/-ες από το περιεχόμενο του κειμένου,             να

συνειδητοποιήσουν τη διαχρονικότητα θεμάτων της αρχαίας σκέψης,                           ιδιαιτέρως

–  Με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων της σελ. 99, μπορούν οι μαθητές και μαθήτριες να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

–   Οι εικόνες των σελίδων 98 και 100 μπορούν να χρησιμεύσουν ως αφόρμηση (οπτικός γραμματισμός).

–   Μπορούν να συζητήσουν οι μαθητές και μαθήτριες την επικαιρότητα των ζητημάτων διατροφής που θέτει το

Τα παρασύνθετα δεν θα διδαχθούν.

2.  Γραμματική

Υποτακτική ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων μ.φ.

Με αφόρμηση την αναγνώριση τύπων μέσα από το κείμενο αναφοράς (προσφερώμεθα, τρέφηται κ.ά.), οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό της υποτακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ.

Σελ. 100: 1-4

Σελ. 101: 2

Σελ. 104-105: 2,

3, 4, 5 (ως προς τύπους                           της υποτακτικής)

4

3. Να εξοικειωθούν με την            κλίση                   της

υποτακτικής                                    των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ. και να αναγνωρίζουν τους τύπους της σε κείμενο.

– Το κείμενο προσφέρεται για διαθεματική προσέγγιση, λ.χ. με το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας, Προγράμματα Αγωγής Υγείας κ.ο.κ.

16^η

2.             Να            εντοπίσουν χαρακτηριστικά στοιχεία μιας επιστολής εκείνης της εποχής.

2. Να εξοικειωθούν με την            κλίση                   της

προστακτικής                                    των βαρύτονων ρημάτων στη      μ.φ.      και      να

– Το κείμενο της ενότητας δίνεται σε μετάφραση και στη συνέχεια με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων της σελ. 121 οι μαθητές και μαθήτριες το συγκρίνουν με το αρχαίο κείμενο.

Σημ. Ο   λεξιλογικός   πίνακας   της   σελ.   123

διδάσκεται σύμφωνα με τις οδηγίες.

2.  Γραμματική

Προστακτική ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων μ.φ.

Με αφόρμηση τους τύπους παύσασθε και Ἒρρωσθε του κειμένου, οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ.

Σελ. 122: 1, 2.

Σελ. 127-128: 1,

3.

2

ΨΗ               /

ΕΜΠΕΔΩΣΗ

–  Αναγνωρίζουν μέσα σε ένα κείμενο:

·         τους τύπους των ουσιαστικών και επιθέτων της γ’ κλίσης

·         τους ρηματικούς τύπους της οριστικής των βαρύτονων ρημάτων στη μέση φωνή

·         τους ρηματικούς τύπους της υποτακτικής και της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων και στις δύο φωνές, ενεργητική και μέση

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

ΚΕΙΜΕΝΑ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

1η

2.                                                Να

διαμορφώσουν άποψη        για                        τα πραγματικά                       αίτια του                                            Τρωικού πολέμου.

3.   Να αξιολογήσουν την άποψη του Ηροδότου σχετικά με τον Τρωικό πόλεμο.

–       Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 9 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη μερικώς με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–    Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 10 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων της σελ. 100 και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 101). Μπορεί ως αφόρμηση της διδασκαλίας να επιλεγεί το πρώτο παράλληλο κείμενο (απόσπασμα από το ποίημα Ελένη του Γ. Σεφέρη).

Οι μαθητές και μαθήτριες επισημαίνουν στο κείμενο λέξεις που απαντούν και στη ν.ε., βρίσκουν ομόρριζές τους και σχηματίζουν προτάσεις.

2.             Ετυμολογικά, γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα. Επιλέγονται τα φαινόμενα τα οποία οι εκπαιδευτικοί κρίνουν ότι χρήζουν επανάληψης και εμπέδωσης από τους μαθητές και τις μαθήτριες.

Οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν πρωτίστως                τα κείμενα, για να υπηρετήσουν τους                στόχους

που                      έχουν θέσει βάσει της διερεύνησης των               βασικών μαθησιακών κενών                       που

έκαναν κατά την έναρξη των μαθημάτων.

3

4.                                Να

αποκωδικοποιήσου ν τις συντακτικές –

13       του            σχ. βιβλίου

5. Να εμπεδώσουν ύλη που έχουν διδαχθεί                                     σε

ετυμολογικό                                   και μορφοσυντακτικό επίπεδο στην Α΄ και στη Β΄ Γυμνασίου.

2η

μαθήτριες                τη

σημασία                                              που απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες                                στην αυτοθυσία για χάρη της πατρίδας και να διερευνήσουν τυχόν ανάλογες σύγχρονες αντιλήψεις.

2.                                                Να

προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να

–      Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 15 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–    Προτείνεται η υφολογική προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό των αντιθετικών ζευγών και των επιθέτων.

–    Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και

Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ζητήσουν από τους μαθητές και τις μαθήτριες:

–  να επισημάνουν λεξιλογικές επιβιώσεις στη ν.ε.

–    να δημιουργήσουν λέξεις με παραγωγή και σύνθεση στην α.ε. και στη ν.ε. Όπου κρίνουν σκόπιμο, μπορούν να καθοδηγούν τους μαθητές και τις μαθήτριες, προτείνοντας παραγωγικές καταλήξεις ή ζητώντας από αυτούς να επισημάνουν τις μεταβολές που υφίστανται οι λέξεις κατά τη σύνθεση

3

3.    Να επισημάνουν τις συντακτικές και νοηματικές σχέσεις που θα τους διευκολύνουν στην απόδοση               του κειμένου στη ν.ε.

4.         Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και          να

εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

5.   Να διερευνήσουν τον     τρόπο

σχηματισμού των παραθετικών στην α.ε. και να τον συσχετίσουν με αυτόν της ν.ε.

Για            αξιοποίηση                  διαδικτυακού εννοιολογικού χάρτη και παραγωγή συνεργατικής μετάφρασης στο πλαίσιο της διδασκαλίας αυτής της θεματικής ενότητας, βλ. το ομώνυμο σενάριο διδασκαλίας                  στο                              αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greek- language.gr/scenario.html?sid=120.

–   να βρουν στη ν.ε. λέξεις ομόρριζες αυτών του κειμένου: π.χ. τη λέξη «παράθεση» για το ρ.

«τίθενται».

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 16-17 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

2. Γραμματική

Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων

–    Ο/Η εκπαιδευτικός αξιοποιεί παραδείγματα από τη ν.ε. για να συζητήσει με τους μαθητές και τις μαθήτριες τούς όρους «βαθμοί και παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων».

–    Για την κατάκτηση της νέας γνώσης, σημείο αναφοράς αποτελούν τα επίθετα του κειμένου.

–        Οι μαθητές και μαθήτριες οδηγούνται επαγωγικά στον τρόπο σχηματισμού των παραθετικών στην α.ε. και επισημαίνουν ομοιότητες και διαφορές με τη ν.ε.

Ενδεικτικά: Σελ. 21: 1, 2

–     Από τα ανώμαλα η εστίαση αφορά στην αναγνώριση τύπων που απαντούν και στη ν.ε.: ἄριστος, ἐλάχιστος, πλέον, μάλιστα κ.ά.

–       Οι μαθητές και μαθήτριες σχηματίζουν φράσεις στη ν.ε. με παραθετικά της α.ε. που χρησιμοποιούνται και σήμερα.

–       Προσδιορίζουν τη σημασία λέξεων και φράσεων που χρησιμοποιούνται στη ν.ε., όπως: το μη χείρον βέλτιστον, ως επί το πλείστον, τα μάλα, κάλλιστα κ.ά.

–   Μελετούν την κλίση του συγκριτικού βαθμού των επιθέτων που σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά, όχι για να την αποστηθίσουν, αλλά για να μπορούν να αναγνωρίσουν αντίστοιχους τύπους, όταν τους συναντούν σε αρχαία κείμενα.

3. Σύνταξη

Δεν θα διδαχθούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που εκφέρονται με πλάγιες πτώσεις.

4Η

αντιδιαστείλουν οι μαθητές                  και

μαθήτριες                                     τα πλεονεκτήματα της ειρήνης προς τις ολέθριες συνέπειες που επιφέρει ο πόλεμος.

2.                                                Να

προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να επισημάνουν        τις

λεξιλογικές                                   και υφολογικές επιλογές του ρήτορα που υπηρετούν τον σκοπό αυτό.

3.      Να δώσουν τη δική                       τους

μεταφραστική εκδοχή.

4.         Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε.

–      Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 31 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–   Προτείνεται προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό λέξεων συναισθηματικά φορτισμένων και ζευγών αντίθετων εικόνων.

–    Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 32 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 102-104, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν.

Για επέκταση ή εμπλουτισμό της παραδοσιακής διδασκαλίας, βλ. το σενάριο «Ισοκράτους, Περί ειρήνης: οι μαθητές και μαθήτριες μιλούν για την ειρήνη»                στο                                 αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»:

Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους μαθητές και τις μαθήτριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, καθώς και στην αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στη 2^η ενότητα.

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 33-34 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

2.  Γραμματική

Η β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (σελ. 34-37)

δεν θα διδαχθεί.

Με δεδομένο ότι η ευκτική είναι έγκλιση που δεν απαντά στη ν.ε., κρίνεται σκόπιμη η εμπέδωσή της ξεχωριστά από τις υπόλοιπες εγκλίσεις που διδάσκονται στη Β΄ Γυμνασίου και οι οποίες παρουσιάζουν μορφικές και λειτουργικές αντιστοιχίες με τις ομώνυμες εγκλίσεις της ν.ε.

Με αναφορά στους τύπους «ἐξαρκέσειεν» και

«γιγνοίμεθα»,   ο/η   εκπαιδευτικός   καθοδηγεί

5

εμπλουτίσουν        το λεξιλόγιό τους.

5. Να εμπεδώσουν τη σημασία, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. των βαρύτονων ρ. της α.ε., σε σχέση και                              με

σημασιολογικά αντίστοιχες γλωσσικές                          μορφές της ν.ε.

–      Αξιοποιώντας το σχολικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές και μαθήτριες επισημαίνουν τη σημασία και τις χρήσεις της ευκτικής και μελετούν σχετικά παραδείγματα. Είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα παραδείγματα της ν.ε. και να γίνουν αντιπαραθετικές επισημάνσεις.

–      Αξιοποιώντας τη σχολική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό της ευκτικής με την εξής πορεία: α) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. ε.φ., β) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. μ.φ., γ) ευκτική ενεστώτα και μέλλοντα του ρ. εἰμί και ευκτική παρακειμένου βαρύτονων ρ. ε.φ. και μ.φ.

–       Ο/Η εκπαιδευτικός,   με   βάση   τον   τύπο

«ἐξαρκέσειεν», μπορεί να αναφερθεί και στους πιο εύχρηστους αιολικούς τύπους (σε -ειας, – ειεν, -ειαν) για το β΄ και γ΄ ενικό και για το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου ε.φ.

Στην περίπτωση της ευκτικής, έμφαση δίνεται σε ασκήσεις

που                  ζητούν αναγνώριση τύπων (ασκήσεις πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών) και όχι παραγωγή.

6η

2.     Να συσχετίσουν τη σημασία και τον ρόλο της μουσικής στον αρχαίο κόσμο με τη θέση της στις μεταγενέστερες εποχές με έμφαση στη σημερινή.

3.  Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε.

4.         Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε.

–       Ως αφόρμηση ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει Ηχογραφήσεις αρχαίας            ελληνικής            μουσικής: http://www.mmb.org.gr/page/default.a sp?id=4129&la=1

–      Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 45 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–  Προτείνεται διαγραμματική απεικόνιση του περιεχομένου του κειμένου με άξονες τα υποκείμενα «οἱ παῖδες» (αναδεικνύονται οι συγκεκριμένες δραστηριότητες των Αρκάδων) και «οἱ πάλαι» (αιτιολογείται το ενδιαφέρον των Αρκάδων και αναδεικνύονται τα οφέλη της μουσικής παιδείας).

–           Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 46 και όσες ο/η

–   Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι διδάσκοντες μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών και μαθητριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με την τέχνη (μουσικήν, χορεύουσι, θεάτροις κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή.

–       Προτείνεται η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής, του ψηφιακού λεξικού των Liddell & Scott (http://www.greek- language.gr/digitalResources/ancient_greek/to ols/liddel-scott/index.htm),            αλλά            και ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική           Γλώσσα           (http://www.greek- language.gr/greekLang/index.html).

– Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 47 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

5

εμπλουτίσουν                                  το λεξιλόγιό τους.

5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ., την κλίση των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς και την                 αναγνώριση τύπων της οριστικής αντωνυμίας, προβαίνοντας                 σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε.

Για την ανάδειξη της διαχρονικής σημασίας της μουσικής με αφορμή το κείμενο, βλ. σχετικό διδακτικό σενάριο στο                 αποθετήριο                 εκπαιδευτικών σεναρίων                                               «Πρωτέας»: http://proteas.greek- language.gr/scenario.html?sid=122.

Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «παρεισαγαγεῖν» και «εὗρον», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους μαθητές και τις μαθήτριες στην εξοικείωση με τον σχηματισμό και την κλίση του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ. Εντοπίζονται οι ομοιότητες με τις καταλήξεις ενεστώτα και παρατατικού και δίνεται έμφαση στη σωστή χρήση τύπων του αορίστου β΄ στη ν.ε. (να προαγάγει, να συμβάλει κτλ.).

Τα ουσιαστικά ἡ γυνή και ὁ παῖς

– Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «οἱ παῖδες» και

«τούς παῖδας» και αξιοποιώντας τις καταλήξεις ουσιαστικών της γ΄ κλίσης, οι μαθητές και μαθήτριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ὁ παῖς και επισημαίνουν τις ιδιαιτερότητές του: στον τονισμό της γενικής πληθυντικού και στην κλητική ενικού.

– Εκκινώντας από τη χρήση της γενικής «παίδων» στη ν.ε. (Νοσοκομείο Παίδων), ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές και τις μαθήτριες να βρουν και άλλους

Ενδεικτικά: Σελ. 51: 2, 3

Η οριστική – επαναληπτική αντωνυμία

–   Με αφετηρία τον τύπο «αὐτοῖς» του κειμένου και την επισήμανση ότι δεν πρόκειται για δεικτική αντωνυμία, όπως στη ν.ε., οι μαθητές και μαθήτριες ασκούνται στην αναγνώριση και στη λειτουργία των τύπων της οριστικής – επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό.

–       Ο/Η εκπαιδευτικός κάνει αναφορά στις οριστικές αντωνυμίες της ν.ε.

Ενδεικτικά: Σελ. 51: 4

8η

προσδιορίσουν      οι μαθητές                  και

μαθήτριες             τον

σκοπό                      της

ενσωμάτωσης ενός μύθου       σε       έναν

– Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 61 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του

Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους μαθητές και τις μαθήτριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες.

4

2.  Να εντοπίσουν τις βασικές ιδέες του κειμένου και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου τις οποίες απηχούν.

3.  Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε.

4.         Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και          να

εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

5.    Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του      παθητικού

– Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 62 και όσες ο/η εκπαιδευτικός                                                          διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 108, καθώς και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν (σελ. 109).

Για εμβάθυνση στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς στον αρχαίο κόσμο και σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων

«Πρωτέας»:                                     http://proteas.greek- language.gr/scenario.html?sid=1277.

2. Γραμματική

Παθητικοί      χρόνοι                           φωνηεντόληκτων                     και αφωνόληκτων ρημάτων

– Με αφετηρία φράσεις της ν.ε. όπου χρησιμοποιούνται παθητικοί χρόνοι αλλά και τύπους των κειμένων (ἐγκατελήφθη, σωθῆναι, θαυμασθείς κ.ά.), οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό και την κλίση των παθητικών χρόνων.

Οι      αυτοπαθητικές           αντωνυμίες             δεν           θα διδαχθούν.

3. Σύνταξη

Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη

– Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και τύπους των κειμένων (αναφοράς και παράλληλου), οι μαθητές και μαθήτριες προσδιορίζουν τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου σε σύγκριση με τη ν.ε.

Ενδεικτικά: Σελ. 68: 3

Ενδεικτικά: Σελ. 69: 5, 6, 7

6.                                Να

προσδιορίσουν τη λειτουργία και τη μορφή                                  του ποιητικού αιτίου σε σχέση και με τη ν.ε.

9η

προσδιορίσουν οι μαθητές                                   και μαθήτριες τη ροή της σκέψης του Σωκράτη και να διακρίνουν                                               τα

στάδια                                  του επιχειρήματος που χρησιμοποιεί.

2.  Να εκφράσουν τις απόψεις     τους σχετικά με το θέμα της εφαρμογής των νόμων       και       τα

κίνητρα                                 που δίνονται    από    την

–      Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 71 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–     Για τη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, αξιοποιούνται οι ερωτήσεις της σελ.72 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, αλλά και το παράλληλο κείμενο της σελ. 109, μαζί με τις ερωτήσεις που το συνοδεύουν.

–    Για τον προσδιορισμό της δομής του επιχειρήματος, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να υπενθυμίσει στους/στις

– Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών και μαθητριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με τις έννοιες του νόμου και του δικαίου (νόμους, δίκην κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή, όπως και η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής ή ηλεκτρονικών λεξικών, όπως αυτών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα.

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 72-73 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

5

3.  Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε.

4.      Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

5.   Να γνωρίσουν τα είδη του μορίου ἄν.

6.                                                Να

προσδιορίσουν                                    τα είδη της σύνδεσης προτάσεων και να διακρίνουν                                    τις δευτερεύουσες προτάσεις                                    σε

ονοματικές                                   και επιρρηματικές.

7.   Να διακρίνουν τα είδη     των

ονοματικών

δευτερευουσών

για την Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων.

– Κατά τον σχολιασμό του κειμένου, δίνεται έμφαση σε κάθε ερώτηση ξεχωριστά και στον ρόλο της προσωποποίησης.

Για     μια    διαχρονική           θεώρηση                    των εννοιών του δικαίου και του νόμου με αφετηρία το κείμενο, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greek- language.gr/scenario.html?sid=315.

Τα είδη του μορίου ἄν

–  Οι μαθητές και μαθήτριες, με αφετηρία τύπους των κειμένων (ἄν ἰσχύωσιν, ἄν ἔχοι, δύναιντ’ ἄν κ.ά.), γνωρίζουν τα είδη του μορίου ἄν, χωρίς να υπεισέλθουν σε λεπτομέρειες.

Τρόποι σύνδεσης προτάσεων

–    Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και αξιοποίηση του υλικού των κειμένων, οι μαθητές και μαθήτριες προσδιορίζουν τους τρόπους σύνδεσης προτάσεων με έμφαση στην παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση. Αξιοποιείται εδώ και το διάγραμμα της σ. 131 του σχολ. βιβλίου αλλά και ο πίνακας της σελ.

195 του σχολικού Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής.

Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

– Με πορεία από τη συγχρονία στη διαχρονία, οι μαθητές και μαθήτριες διακρίνουν ως προς τη συντακτική τους θέση τις δευτερεύουσες προτάσεις σε ονοματικές και επιρρηματικές.

Ενδεικτικά: Σελ. 78: 1, 2

Ενδεικτικά: Σελ. 78: 3, 4

Η εκφορά των προτάσεων δεν θα διδαχθεί

10^η

επιχείρημα                                  του κειμένου και να αξιολογήσουν την πειστικότητά του.

2.      Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

3.                                                Να

προσδιορίσουν τον ρόλο                                   της

υποτακτικής σύνδεσης                                  στο κείμενο.

–   Το κείμενο δίνεται στους μαθητές και τις μαθήτριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια ή εντελώς διαφορετική σημασία στην α.ε. και στη ν.ε.

–      Προσδιορίζουν και αξιολογούν το επιχείρημα του ρήτορα ως προς την πειστικότητά του.

–     Σχολιάζουν την πυκνότητα και τον ρυθμό που προσδίδει στο κείμενο η υποτακτική σύνδεση.

Με αφετηρία τη σύγκριση μεταφρασμένου και πρωτότυπου κειμένου και την επιλεκτική χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές και μαθήτριες ασκούνται στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες.

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 82 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

2.  Σύνταξη

Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (α΄ μέρος)

– Εκκινώντας από παραδείγματα της ν.ε., προσδιορίζονται τα είδη των δευτερευουσών επιρρηματικών προτάσεων.

3

επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων στην α.ε.

5.                                                Να

συστηματοποιήσου ν βασικά στοιχεία των              αιτιολογικών, τελικών, συμπερασματικών και εναντιωματικών- παραχωρητικών προτάσεων              σε σχέση και με τη ν.ε.

Το αρχαίο κείμενο θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων.

–     Αξιοποιείται το κείμενο αναφοράς για τον εντοπισμό όσων προτάσεων εμπίπτουν στα είδη αυτά.

Η εκφορά των προτάσεων δεν θα διδαχθεί.

Σελ. 85: 1, 2, 3,

4, 5, 6

11^η

προσδιορίσουν οι μαθητές                                   και

μαθήτριες                το

περιεχόμενο της έννοιας της φιλίας και της συμμαχίας μεταξύ των χωρών με αναγωγή στη σύγχρονη εποχή.

2.      Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά

–   Το κείμενο δίνεται στους μαθητές και τις μαθήτριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια σημασία στην α.ε. και στη ν.ε.

Προτείνεται η αξιοποίηση του ρ. ἔχω.

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 88-89 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

2.  Σύνταξη

Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (β΄ μέρος)

3

3.                                Να

συστηματοποιήσου ν βασικά στοιχεία των                υποθετικών, χρονικών                και αναφορικών επιρρηματικών προτάσεων                           σε σχέση και με τη ν.ε.

Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των επιρρηματικών                                                δευτερευουσών προτάσεων.

–     Επισημαίνονται κυρίως η εισαγωγή και η συντακτική θέση με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις της ν.ε.

–     Αξιοποιείται το κείμενο αναφοράς για τον εντοπισμό όσων εμπίπτουν στα είδη αυτά.

Η εκφορά των προτάσεων δεν θα διδαχθεί.

Ενδεικτικά: Σελ. 90: 1, 2

Σελ. 91: 3, 4, 5

(χωρίς              να

ζητείται                             η εκφορά)

ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΓΝΩΣΗΣ – ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΝΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ

ΕΝΟΤΗΤΕ Σ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

ΚΕΙΜΕΝΑ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

1η

2.                                             Να

διαμορφώσουν άποψη       για                      τα πραγματικά                     αίτια του                                          Τρωικού πολέμου.

3.                                             Να

αξιολογήσουν την άποψη                                του Ηροδότου   σχετικά

–        Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 9 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη μερικώς με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–   Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 10 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων της σελ. 100 και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 101). Μπορεί ως αφόρμηση της διδασκαλίας να επιλεγεί το πρώτο παράλληλο κείμενο (απόσπασμα από το ποίημα Ελένη του Γ. Σεφέρη).

Οι μαθητές και μαθήτριες επισημαίνουν στο κείμενο λέξεις που απαντούν και στη ν.ε., βρίσκουν ομόρριζές τους και σχηματίζουν προτάσεις.

2.        Ετυμολογικά,         γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα

Επιλέγονται τα φαινόμενα τα οποία οι εκπαιδευτικοί κρίνουν ότι χρήζουν επανάληψης και εμπέδωσης από τους μαθητές και τις μαθήτριες.

Οι              εκπαιδευτικοί αξιοποιούν πρωτίστως               τα κείμενα,      για                   να υπηρετήσουν              τους στόχους που έχουν θέσει,               βάσει                       της διερεύνησης                    των βασικών μαθησιακών κενών που έκαναν κατά την έναρξη                          των μαθημάτων.

Από τις σελ. 11-13 του σχ. βιβλίου επιλέγουν από τις επαναληπτικές

2

4.                              Να

αποκωδικοποιήσο υν τις συντακτικές – νοηματικές σχέσεις που συνέχουν το κείμενο, ώστε να μπορούν      να      το αποδώσουν        στη ν.ε.

4η

αντιδιαστείλουν     οι μαθητές                   και

μαθήτριες                τα πλεονεκτήματα    της

– Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 31 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του

Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους μαθητές και τις μαθήτριες στην παραγωγή

Στην περίπτωση της ευκτικής, έμφαση δίνεται σε ασκήσεις που                    ζητούν

4

2.  Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να επισημάνουν τις λεξιλογικές και υφολογικές επιλογές του ρήτορα που υπηρετούν             τον σκοπό αυτό.

3.  Να δώσουν τη δική τους μεταφραστική εκδοχή.

4.  Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

–    Προτείνεται προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό λέξεων συναισθηματικά φορτισμένων και ζευγών αντίθετων εικόνων.

–  Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 32 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 102-104, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν.

Για     επέκταση    ή           εμπλουτισμό     της παραδοσιακής    διδασκαλίας,    βλ.                             το σενάριο «Ισοκράτους, Περί ειρήνης: οι μαθητές και μαθήτριες μιλούν για την ειρήνη» στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων                                  «Πρωτέας»: http://proteas.greek- language.gr/scenario.html?sid=1593

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 33-34 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

2. Γραμματική

Η β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (σελ. 34- 37) δεν θα διδαχθεί.

Με δεδομένο ότι η ευκτική είναι έγκλιση που δεν απαντά στη ν.ε., κρίνεται σκόπιμη η εμπέδωσή της ξεχωριστά από τις υπόλοιπες εγκλίσεις που διδάσκονται στη Β΄ Γυμνασίου, και οι οποίες παρουσιάζουν μορφικές και λειτουργικές αντιστοιχίες με τις ομώνυμες εγκλίσεις της ν.ε.

– Με αναφορά στους τύπους «ἐξαρκέσειεν» και «γιγνοίμεθα», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους μαθητές και τις μαθήτριες στην εξοικείωση με τις σημασίες, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής. Πιο συγκεκριμένα:

τη σημασία, τις χρήσεις και τον σχηματισμό            της

– Αξιοποιώντας το σχολικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές και μαθήτριες επισημαίνουν τη σημασία και τις χρήσεις της

ευκτική ενεστώτα και μέλλοντα του ρ. εἰμί

«ἐξαρκέσειεν» μπορεί να αναφερθεί και

6η

απέδιδαν οι Αρκάδες

–       Ως       αφόρμηση      ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να

– Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών και μαθητριών, αξιοποιώντας

4

–    Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 45 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–                                               Προτείνεται

διαγραμματική απεικόνιση του       περιεχομένου             του κειμένου          με              άξονες    τα υποκείμενα     «οἱ         παῖδες» (αναδεικνύονται                             οι συγκεκριμένες δραστηριότητες                     των Αρκάδων) και «οἱ πάλαι» (αιτιολογείται                        το ενδιαφέρον των Αρκάδων και             αναδεικνύονται                τα οφέλη         της                 μουσικής παιδείας).

– Προτείνεται η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής, αλλά και ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα: http://www.greek- language.gr/greekLang/index.html

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 47 του σχ. βιβλίου) ως έχει.

2. Γραμματική Αόριστος β΄

Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «παρεισαγαγεῖν» και «εὗρον», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους μαθητές και τις μαθήτριες στην εξοικείωση με τον σχηματισμό και την κλίση του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ. Εντοπίζονται οι ομοιότητες με τις καταλήξεις ενεστώτα και παρατατικού και δίνεται έμφαση στη σωστή χρήση τύπων του αορίστου β΄ στη ν.ε. (να προαγάγει, να συμβάλει κτλ.)

Τα ουσιαστικά ἡ γυνή και ὁ παῖς

– Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «οἱ παῖδες» και «τούς παῖδας» και αξιοποιώντας τις καταλήξεις ουσιαστικών της γ΄ κλίσης, οι

Ενδεικτικά:

ν.ε., καθώς και την

νοηματική προσπέλαση του

ουσιαστικού ὁ παῖς και επισημαίνουν τις ιδιαιτερότητές

ουσιαστικών ἡ γυνή

και ὁ παῖς.

διατυπώσει

– Εκκινώντας από τη χρήση της γενικής «παίδων» στη ν.ε.

κλίση   του   ουσιαστικού   ἡ γυνή,   επισημαίνοντας   την

–    Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 61 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε.

–            Για       την             καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 62 και όσες ο/η            εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά                      ή εναλλακτικά, συνιστάται και η          αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 108, καθώς και των ερωτήσεων      που             το συνοδεύουν (σελ. 109).

Για εμβάθυνση στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς στον αρχαίο κόσμο

8η

ενός μύθου σε έναν

3. Να αποδώσουν το

(ἐγκατελήφθη, σωθῆναι, θαυμασθείς κτλ.), οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό και την κλίση

Σελ. 68: 3

6.  Να προσδιορίσουν τη λειτουργία και τη μορφή του ποιητικού αιτίου σε σχέση και με τη ν.ε.

«Πρωτέας»: http://proteas.greek- language.gr/scenario.html? sid=1277

– Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και τύπους των κειμένων (αναφοράς και παράλληλου), οι μαθητές και μαθήτριες προσδιορίζουν τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου σε σύγκριση με τη ν.ε.

Ενδεικτικά: Σελ. 69: 6, 7

9η

επιχειρήματος που χρησιμοποιεί.

2.   Να εκφράσουν τις απόψεις     τους σχετικά με το θέμα της εφαρμογής των

–    Το κείμενο δίνεται στους μαθητές και τις μαθήτριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή.

–   Οι μαθητές και μαθήτριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια ή

– Με αφορμή το κείμενο, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών και μαθητριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με τις έννοιες του νόμου και του δικαίου (νόμους, δίκην κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή, όπως και η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής ή ηλεκτρονικών λεξικών, όπως αυτών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα.

2

3.       Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

4.  Να προσδιορίσουν τα είδη της σύνδεσης προτάσεων και να διακρίνουν              τις δευτερεύουσες προτάσεις                σε

ονοματικές             και επιρρηματικές, επισημαίνοντας ομοιότητες             και διαφορές με τη ν.ε.

–     Συζητούνται τα νοήματα του κειμένου με αναφορά σε σύγχρονα δεδομένα.

–   Για τον προσδιορισμό της δομής του επιχειρήματος, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να υπενθυμίσει στους μαθητές και τις μαθήτριες όσα γνωρίζουν από το μάθημα της ΝΕΓ Β΄ Γυμνασίου

για την Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων.

–    Κατά τον σχολιασμό του κειμένου δίνεται έμφαση σε κάθε ερώτηση ξεχωριστά και στον ρόλο της προσωποποίησης.

Για μια διαχρονική θεώρηση των εννοιών του δικαίου και του νόμου με αφετηρία το κείμενο, βλ. το ομώνυμο                                    διδακτικό

2. Σύνταξη

Δεν θα διδαχθούν τα είδη του μορίου ἄν Τρόποι σύνδεσης προτάσεων

–   Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και αξιοποίηση του υλικού του κειμένου, οι μαθητές και μαθήτριες διακρίνουν τις προτάσεις σε κύριες και δευτερεύουσες.

–    Προσδιορίζουν τους τρόπους σύνδεσης προτάσεων με έμφαση στην παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση. Αξιοποιείται εδώ και το διάγραμμα της σ. 131 του σχολ. βιβλίου αλλά και ο πίνακας της σελ. 195 του σχολικού Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής.

–  Οι μαθητές και μαθήτριες διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις με βάση τη συντακτική τους θέση σε ονοματικές και επιρρηματικές.

Οι     δευτερεύουσες    ονοματικές          προτάσεις              δεν          θα διδαχθούν αναλυτικά.

Ο/η εκπαιδευτικός ασκεί τους μαθητές και τις μαθήτριες στον χωρισμό του κειμένου                                       σε προτάσεις και στη διάκριση                         κύριων και δευτερευουσών προτάσεων (ονοματικών                         και επιρρηματικών).

«Πρωτέας»: http://proteas.greek- language.gr/scenario.html? sid=315.

Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία της παρατακτικής                         – υποτακτικής σύνδεσης και των               δευτερευουσών προτάσεων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΙΙ. Έργα του Αρριανού (επιγραμματικά) ΙΙΙ. Η γλώσσα του Αρριανού

VIII. Η Ελλάδα από το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου ως τον Μεγάλο Αλέξανδρο

V. Ο Αρριανός ως ιστορικός (Θα αξιοποιηθεί κατά τη γενική θεώρηση.)

1

Διάσταση απόψεων Παρμενίωνα και Αλεξάνδρου για τη διεξαγωγή της μάχης

Α΄ ΒΙΒΛΙΟ: Κεφ. 13, 3-7

3

Δεύτερη   φάση   της   μάχης   –                                 Η γενναιότητα του Αλεξάνδρου

4

ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Αξιοποίηση του κεφ. V της Εισαγωγής: Ο Αρριανός ως ιστορικός

1

–  Κατανοούν εκτενέστερα αποσπάσματα συνεχούς κειμένου.

–   Γνωρίσουν τον Αλέξανδρο όχι μόνο ως στρατιωτική και πολιτική ιδιοφυία, αλλά και ως άνθρωπο στις σχέσεις του με τους στρατιώτες του, τους φίλους και τους αντιπάλους του.

–  Αποδίδουν το αρχαίο κείμενο σε ορθό νεοελληνικό λόγο.

–  Συνειδητοποιήσουν τη συνέχεια και εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

–  Εμπεδώσουν τα κυριότερα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα που διδάχθηκαν τους προηγούμενους μήνες.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΙΙ. Έργα του Αρριανού (επιγραμματικά) ΙΙΙ. Η γλώσσα του Αρριανού

VIII. Η Ελλάδα από το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου ως τον Μεγάλο Αλέξανδρο

V. Ο Αρριανός ως ιστορικός (Θα αξιοποιηθεί κατά τη γενική θεώρηση.)

1

Διάσταση απόψεων Παρμενίωνα και Αλεξάνδρου για τη διεξαγωγή της μάχης

Συνοπτική θεώρηση: εστίαση στα βασικά σημεία της διάστασης

1

Δεύτερη φάση της μάχης – Η γενναιότητα του Αλεξάνδρου

ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

1

–  Κατανοούν εκτενέστερα αποσπάσματα συνεχούς κειμένου.

–  Γνωρίσουν τον Αλέξανδρο όχι μόνο ως στρατιωτική και πολιτική ιδιοφυία, αλλά και ως άνθρωπο στις σχέσεις του με τους στρατιώτες του, τους φίλους και τους αντιπάλους του.

–  Αποδίδουν το αρχαίο κείμενο σε ορθό νεοελληνικό λόγο.

–  Συνειδητοποιήσουν τη συνέχεια και εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.

–  Εμπεδώσουν τα κυριότερα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα που διδάχθηκαν τους προηγούμενους μήνες.

1-4, 6-8.

Ο/Η εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα αντί της εισαγωγής του βιβλίου να επιλέξει τα αντίστοιχα κεφάλαια από το βιβλίο «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας», τα οποία είναι πιο εύληπτα για τους μαθητές και τις μαθήτριες από αυτά του σχ. εγχειριδίου: σελ. 13-17, 25-30.

Επισημαίνεται ωστόσο ότι η διδασκαλία των κεφαλαίων από αυτό το βιβλίο πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα με τη διδασκαλία του κειμένου και όχι αυτόνομα. Οι τεχνικοί τρόποι που χρησιμοποιεί ο Όμηρος (σελ. 25-26) επί παραδείγματι είναι σκόπιμο να κατανοηθούν από τους μαθητές και τις μαθήτριες με εργασία επί του κείμενου και όχι ανεξάρτητα.

Ραψωδία α 1-25

Αναλυτική επεξεργασία. Εκτός από τα παράλληλα κείμενα.

Ραψωδία α 26-108

Ραψωδία α 109-360

Ραψωδία α 361-497

Ραψωδίες β, γ, δ

Ραψωδία ε 1-164

Ραψωδία ε 165-310

Εκτός από τα παράλληλα κείμενα.

Ραψωδία ε 311-420

Ραψωδία ε 421-552

Ραψωδία ζ 139-259

Ραψωδίες η, θ, ι

Ραψωδία θ 550-688

Ραψωδία ι 240-512

Εκτός από τα παράλληλα κείμενα.

Ραψωδία ι 513-630

17^η

Ραψωδία    λ     376-

433, 522-604

2.   Ανάγνωση λ 376-433, 522-604. Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. Εκτός από τα παράλληλα κείμενα.

Ραψωδίες μ, ν, ξ, ο, π,

111, 112, 115, 120, 121).

Ραψωδία π 185-336

Ραψωδίες ρ, σ, τ, υ

Ραψωδίες φ, χ

Ραψωδία ψ 89-380

Ραψωδία ω

Επιδράσεις, Αρχές της Ελληνικής Ιστοριογραφίας – Λογογράφοι, Το έργο του

Ενότητα 1^η: Προοίμιο

Ενότητα 2^η: Κροίσος και Σόλων Ενότητα 3^η: Κροίσος και Κύρος

4

Ενότητα 8^η: Τα πολιτεύματα

1

Ενότητα 11^η: Η μάχη του Μαραθώνα

2

Ενότητα 12^η: Διάλογος Ξέρξη – Δημάρατου Ενότητα 13^η: Η μάχη των Θερμοπυλών

2

Ενότητα 15^η: Η ναυμαχία της Σαλαμίνας

1

Γυμνασίου     που     αφορούν     τα     ομηρικά     έπη,     ο/η

Ραψωδία Α 1-53

2.       Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Α 1-53. Αξιοποιείται η εικόνα της σελ 19. Εκτός από τα παράλληλα κείμενα.

Ραψωδία Α 54-306

Ραψωδία Α   307-

431α

Ραψωδία Α 431β-

612

2.     Αναλυτική επεξεργασία Α 494-612. Αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου στη σελ. 44.

Ραψωδίες Β, Γ

2.   Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Γ 121-244. Εκτός από τα παράλληλα κείμενα.

Ραψωδίες Δ, Ε, Ζ

2.      Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Ζ 369-529. Αξιοποίηση της εικόνας στη σελίδα 71 και του παράλληλου κειμένου στη σελ. 77.

Ραψωδίες Η, Θ, Ι

2.     Ανάγνωση της ραψωδίας Ι 225-431. Εκτός από τα παράλληλα κείμενα.

Ραψωδίες Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ, Ο

Ραψωδία Π

2.  Ανάγνωση ραψωδίας Π 1-100.

3.     Αναλυτική επεξεργασία   της ραψωδίας   Π   684-867.

Αξιοποίηση της εικόνας στη σελ. 117.

2.    Ανάγνωση της ραψωδίας Σ 478-616. Αξιοποίηση του παράλληλου της σελ. 127.

Ραψωδία Τ

2.   Ανάγνωση ραψωδίας Τ 1-152. Αξιοποίηση της εικόνας στη σελ. 131.

Ραψωδίες Υ, Φ, Χ

2.  Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Χ 247-394.

Ραψωδίες Ψ, Ω

2.  Αναλυτική επεξεργασία της ραψωδίας Ω 468-677.

Ως εισαγωγή θα αξιοποιηθεί η ενότητα «Δραματική Ποίηση» από το κεφάλαιο «Δεύτερη περίοδος: Αττική ή Κλασική» του σχ. εγχειριδίου Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου των Α. Στέφου, Ε. Στεργιούλη και Γ. Χαριτίδου. Πιο συγκεκριμένα:

Ø  Δραματική Ποίηση: Γένεση, Διθύραμβος (σελ. 65-66)

Ø  Ι. Η τραγωδία

ü  1. Η προέλευση της τραγωδίας (σελ. 67-68)

ü  2. Η ακμή της τραγωδίας (σελ. 69-70)

ü  3. Δραματικοί αγώνες (σελ. 70-73). Για την αρχιτεκτονική και τη σκηνογραφία του αρχαίου θεάτρου βλ. το σχετικό υλικό στο «Πανελλήνιο Ψηφιακό Αποθετήριο Εκπαιδευτικών Βίντεο (Φωτόδεντρο)»

2

ü  4. Συντελεστές της παράστασης (σελ. 73)

ü  5. Δομή της τραγωδίας (σελ. 74-76)

ü  7. Οι μεγάλοι τραγικοί (σελ. 78-98): απλή αναφορά στον Αισχύλο και τον Σοφοκλή – Ευριπίδης: σύντομα βιογραφικά στοιχεία – ονομαστικά τα έργα του – έμφαση στα Χαρακτηριστικά της ποιητικής του τέχνης (σελ. 98). Ο/Η εκπαιδευτικός αξιοποιεί κάθε ευκαιρία για αναγνώριση των χαρακτηριστικών αυτών στο κείμενο.

Ο αριθμός των προτεινόμενων ωρών διδασκαλίας, δυσανάλογος εκ πρώτης όψεως με το πλήθος των πληροφοριών που παρατίθενται στην ανωτέρω ενότητα, είναι δηλωτικός της αφαιρετικότητας που χρειάζεται να διαπνέει τη διδασκαλία. Τα υλικό δεν προσφέρεται για απομνημόνευση αλλά για εξοικείωση των μαθητών και μαθητριών με βασικά στοιχεία που αφορούν τη δραματική ποίηση. Ενδεικτικά και μόνο, οι μαθητές και μαθήτριες θα μπορούσαν κατά ομάδες να διερευνήσουν το σχετικό υλικό και να παρουσιάσουν στους/στις συμμαθητές και μαθήτριες τους τα βασικά του σημεία.

– Εισαγωγή στην Ελένη του Ευριπίδη

Αξιοποίηση της Εισαγωγής του σχ. εγχειριδίου Δραματική Ποίηση. Ευριπίδη Ελένη (σελ. 5-7). Περισσότερα στοιχεία για τον μύθο της Ελένης      βλ.      στις      Ψηφίδες      για      την      ελληνική     γλώσσα http://www.greek- language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/at reides/page_014.html.

1-191

192-436

–   Ανάγνωση και προσδιορισμός της μορφής/δομής της παρόδου στο συγκεκριμένο έργο και της λειτουργίας της στο πλαίσιο της τραγωδίας

–      Επισήμανση χαρακτηριστικών του Χορού (σύσταση, ρόλος, θεατρικότητα).

437-575

731-941

–    Ανάγνωση και επισήμανση των κύριων σημείων που οδηγούν στην εξέλιξη της δράσης

–  Σύνδεση με το πολιτικό και πνευματικό κλίμα της εποχής

–  Διερεύνηση του ρόλου των θεών

–  Επισήμανση του διευρυμένου ρόλου του αγγελιαφόρου

–   Αμφισβήτηση της μαντικής – Το πρόβλημα της αδυναμίας του ανθρώπου να φτάσει εύκολα στη γνώση

–  Θέματα του ευριπίδειου μύθου που συνθέτουν τη διάνοια

–  Συναισθηματικές διακυμάνσεις και τραγικότητα των ηρώων μετά την αναγνώριση

–  Το αίσθημα της τιμής – ο ηρωικός κώδικας

–  Λειτουργία αμοιβαίου όρκου

–  Ρομαντικά στοιχεία.

942-1139

1140-1219

1220-1285

1286-1424

1425-1499

1500-1592

– Ανάγνωση και επισήμανση των κύριων σημείων που οδηγούν στην εξέλιξη της δράσης

1

–  Τρόποι δήλωσης του «φαίνεσθαι»

–  Το τραγικό, το κωμικό και το ρομαντικό.

1593-1652

–      Ανάγνωση και διερεύνηση των εκφραστικών μέσων που συνθέτουν τον λυρικό χαρακτήρα του Χορικού.

–  Λειτουργία του συγκεκριμένου Στασίμου.

1653-1778

– Ανάγνωση και προσδιορισμός της δομής και του περιεχομένου της αγγελικής ρήσης

-Διερεύνηση της λειτουργίας της.

1779-1870

1.       Όνομα και έννοια της φιλοσοφίας

2.       Αρχή της φιλοσοφίας

3.       Ορισμοί της φιλοσοφίας

4.       Η σημασία της φιλοσοφίας στη ζωή του ανθρώπου

5.       Προβλήματα και κλάδοι της φιλοσοφίας

6.       Διαίρεση της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας

8.       Η σημασία και η επικαιρότητα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας

9.       Τα θέματα που θα συζητήσουμε

2

Εισαγωγή:

1.       Η προσωκρατική φιλοσοφία

2.       Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι

3.       Ποια ερωτήματα έθεσαν οι προσωκρατικοί;

Ενότητα 3: Αρετές και ευδαιμονία

1

Εισαγωγή:

1.       Η σοφιστική κίνηση

2.       Οι σοφιστές

3.       Ποια προβλήματα τους απασχόλησαν;

5. Αξιολόγηση της σοφιστικής

1

Ενότητα 4: Δικαιοσύνη, φύση – νόμος και πολιτική οργάνωση

1

Εισαγωγή:

1.       Ο Σωκράτης και η εποχή του

2.       Ο Σωκράτης και η φιλοσοφία

3.       Η σωκρατική μέθοδος και η ανάγκη του ορισμού

4.       Πώς γνωρίζουμε τη ζωή και τη διδασκαλία του Σωκράτη;

5.       Ο Πλάτων και η εποχή του

6.       Ο Πλάτων και η πολιτική

1

Ενότητα 4: Η πολιτική και οι πολιτικοί

1

Εισαγωγή:

1.       Η ζωή και η προσωπικότητα του Αριστοτέλη (συνοπτική παρουσίαση)

2.       Τα έργα του Αριστοτέλη

3.       Φιλοσοφία και μέθοδος

1

Ενότητα 3: Η φιλία είναι εντελώς απαραίτητη για τη ζωή

Ενότητα 5: Ο άνθρωπος είναι «φύσει πολιτικόν ζώον»

2

3.       Ο ρόλος της φιλοσοφίας και του φιλοσόφου

4.       Οι Κυνικοί, ο Κυνισμός και η μετάβαση από την κλασική στην ελληνιστική φιλοσοφία

5.       Επίκουρος και Επικουρισμός

6.       Στωικοί και Στωικισμός

7.       Σκεπτικοί και Σκεπτικισμός

Ενότητα 3: Η ηθική των Στωικών: απάθεια και αταραξία

1

13 ώρες