28η Οκτωβρίου Επετειακή Ομιλία 2024
Εκφωνήθηκε την 28η Οκτωβρίου 2024 στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών της πόλεως των Σερρών από τη Φιλόλογο Ισιδώρα Μάλαμα.
Σεβασμιότατε Μητροπολίτη Σερρών και Νιγρίτης κ. Θεολόγε,
Αρχές του τόπου μας,
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητά μας παιδιά,
Είναι πολύ δύσκολο για αυτόν που έχει αναλάβει να εκφωνήσει τον πανηγυρικό της ημέρας τούτης να φανεί άξιος των ιστορικών γεγονότων, των προσδοκιών των παρισταμένων, αλλά, κυρίως, των επιταγών της εποχής. Γιατί από τη μια τα λόγια δεν μπορούν πάντα να αναμετρηθούν με ανδραγαθήματα που άγγιξαν το όριο του υπερφυσικού, από την άλλη οι προσδοκίες συχνά είναι συγκεχυμένες, οι ανάγκες θολές και στρεβλωμένες, οι εποχές απαιτητικές και οι αξίες ματωμένες. Ως εκ τούτου, ο πανηγυρικός για το έπος του ‘40 απαιτεί έναν λόγο αληθινό και ευθύβολο, που αφενός θα ανακαλεί στη μνήμη κλέα ανδρών, αφετέρου θα τοποθετεί όλους εμάς ενώπιον του μεγάλου βάρους των ευθυνών που φέρουμε απέναντι στους προγόνους, μα κυρίως απέναντι στους επιγόνους μας, στις επερχόμενες γενιές, λαμβάνοντας υπόψη τους χαλεπούς καιρούς που βιώνουμε. Γιατί αν εμείς κληροδοτήσαμε ένα σεντούκι με πολύτιμο αξιακό θησαυρό, φαίνεται ότι λησμονήσαμε το κλειδί που το ανοίγει και ο φόβος να το παραδώσουμε επτασφράγιστο και ίσως άδειο σε αυτούς που θα παραλάβουν τη σκυτάλη επικρέμαται σταθερός κι αμείωτος. Επέτειοι σαν τη σημερινή ανασύρουν από τη μνήμη τη δύναμη που δίνει πνοή στα πατροπαράδοτα λάφυρα, που ζωντανεύει τις αξίες που συγκροτούν το έθνος σε ένα συμπαγές και αδιάτρητο όλον, που οξυγονώνει τα μαραμένα, τα ξέπνοα, κάποτε, ιδανικά. Για αυτό, τούτος ο λόγος θα επιχειρήσει ένα απαλό άγγιγμα όσων σφιχτοκλειδώσαμε στη σκοτεινιά, ένα τρυφερό άπλωμα του χεριού στο λαμπρό παρελθόν, με την προσδοκία της ενεργού και μόνιμης επανασύνδεσης, μία συνάντηση του χτες με το σήμερα και μία συμφωνία για συμπόρευση με όσα αυτό κομίζει.
Ψηλά πάνω στα σύνορα/ −περάσαν χρόνια τώρα−/ φουσάτα σιδερόφρακτα πλακώσανε τη χώρα// κι είπανε στην Ελλάδα μας/ τη χώρα σου ζητάμε/ Σκέψου καλά το τι θα πεις/ Τη δίνεις; Σε ρωτάμε!/ Σε άρνησή σου, ξέρε το, θε να μιλήσει η λόγχη/ Κι η Ελλάδα βροντοφώναξε απ’ άκρη σ’ άκρη «ΌΧΙ!» («“ΟΧΙ” – 28 Οκτωβρίου 1940», N. Mπούλιος). Το ΌΧΙ που αντέταξαν οι Έλληνες το 1940 απέναντι στον ιταλικό φασισμό υπήρξε κάτι παραπάνω από μία άρνηση παράδοσης του τόπου στα χέρια του εχθρού. Υπήρξε μία απόφαση διατήρησης ενός πολιτισμού που κάποιοι τον επιβουλεύτηκαν, μια απόφαση υπεράσπισης των πάγιων σταθερών που ακούνε στο όνομα «πατρίδα» και «θρησκεία», στην υλική μα, κυρίως, στην άυλη μορφή τους, μιας ακόμη πιο σημαντικής αξίας που λέγεται «ελευθερία», στην εξωτερική και στην εσωτερική της διάσταση και μια απόφαση ανάληψης του βάρους της ευθύνης για τη διαιώνιση όλων των παραπάνω. Το κόστος ήταν υψηλό, και έπρεπε να πληρωθεί σε δόσεις ανθρώπινων ζωών, μα αυτό δεν φάνηκε να λυγίζει το φρόνημα και την πίστη στα υψηλά ιδανικά. Η επιλογή του μικρόσωμου Δαυίδ να τα βάλει με το μεγαθήριο του φασισμού θα φάνταζε ίσως σήμερα −ιδωμένη μέσα από το φάσμα του ατομικισμού και της ιδιοτέλειας− παράτολμη, μα τότε υπήρξε μονόδρομος.
Το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν έφερε την Ελλάδα αντιμέτωπη με το σκληρό πρόσωπο του πολέμου: «Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 05.30 ώρας της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής Μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του Πατρίου εδάφους». Αλλά το πρόσωπο του Έλληνα έγινε ακόμη πιο σκληρό, σαν έπρεπε να παραδώσει τα κεκτημένα αιώνων. Από εκείνη τη στιγμή το ντουφέκι έγινε η προέκταση του ελληνικού χεριού. Ενός χεριού που ήταν έτοιμο πια να υπερασπίσει τα πάτρια, με το πιο ακριβό τίμημα: Πολέμησαν οι Διγενείς/ δοξάσαν την Ελλάδα/ και χάρισαν στη Λευτεριά παγκόσμια λαμπράδα!// Νίκησε η ελληνική ψυχή! Νίκησε πέρα ως πέρα,/ με το τσαρούχι του τσολιά και με τη λέξη «αέρα»!
Τι στα αλήθεια συμβόλιζε ο άερας για τους πολεμιστές μας; Την ανάγκη τους να αποτινάξουν το πνιγηρό αίσθημα που κάθε δουλεία επιφέρει. Την ανάγκη τους να αναπνέουν άφοβα σε λεύτερη πατρίδα. Την ανάγκη τους να διεκδικήσουν το μεγαλείο της δικαιοσύνης για λογαριασμό της χώρας που έθεσε τις βάσεις της, που την υπηρέτησε με πίστη και προσήλωση, που την εγκαθίδρυσε με αγώνες και θυσίες και που τη χάρισε ως πολύτιμη κληρονομιά σε όλη την οικουμένη. Την ανάγκη τους να μη δουν ποτέ κανέναν Έλληνα με σκυμμένο το κεφάλι. Την ανάγκη τους να μπορούν στο μέλλον να κοιτούν τα παιδιά τους στα μάτια, αλλιώς ας μην τα ξαναντίκριζαν ποτέ.
Στα αλβανικά βουνά γράφτηκε με ανεξίτηλα γράμματα το έπος του ’40! Ο φασισμός του Μουσολίνι τσακίστηκε και κουρελιάστηκε στις κορφές και τα φαράγγια της Πίνδου, γιατί στο πρόσωπό του ο Έλληνας είδε το τέλος της ελευθερίας και στον θάνατό του την αναστήλωσή της. Μα το επτάψυχο τέρας του φασισμού ξαναζωντάνεψε, όταν ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι το τάισαν με έναν κενό, ανορθόδοξο, παράλογο μεγαλοϊδεατισμό, τέτοιο που όμοιούς του δυστυχώς βλέπουμε και σήμερα γύρω μας. Η μάχη, ο φόβος, η πείνα, η παγωνιά, η φρίκη, οι χιλιάδες νεκροί από τα εκτελεστικά αποσπάσματα ήταν ο τρόπος για να χάσει το τέρας τούτο και τις επτά του ζωές, το ελληνικό αίμα που έβαψε τα χιονισμένα βουνά ήταν το όπλο με το οποίο σωριάστηκε κατά γης το βάρβαρο σώμα του και η ένωση των Ελλήνων κάτω από τη σκέπη του κοινού στόχου ήταν αυτή που του πήρε την τελευταία ανάσα.
Τα λαμπρά μνημεία της νίκης που περιβάλλουν τον τόπο μας είναι ζωντανοί οργανισμοί που γυρεύουν το πλησίασμα και το χάδι μας, την προσοχή και την αγάπη μας, την έγνοια και τη φροντίδα μας. Όπου και να στρέψουμε το βλέμμα μας, ο τόπος αυτός μαρτυρά τη δίψα μας για Λευτεριά. Είναι πολλά τα σύννεφα που τη σκιάζουν και απανωτές οι καταιγίδες που λειαίνουν τις αντιστάσεις μας, είναι πολλά τα πρόσωπα του σύγχρονου φασισμού και καλοφτιαγμένα τα προσωπεία με τα οποία μασκαρεύεται για να αποκτά εκδημοκρατισμένη μορφή. Είναι, πράγματι, πολλά τα μικρόβια που μολύνουν τον άερα που αναζήτησαν οι πρόγονοί μας και πλήθος τα «ΝΑΙ», που αβασάνιστα εκστομίζουμε, αψηφώντας τα ηρωικά ΌΧΙ που μας δίδαξαν με το παράδειγμά τους. Είναι αντιηρωική η εποχή μας και βολική η υποταγή, εύκολη η συγκατάβαση και η διεκδίκηση δύσκολη, κανόνας η αδικία και η δικαιοσύνη εξαίρεση, στόχος το «εγώ» και λάθος το «εμείς», πλήθος οι εχθροί και άφαντοι οι φίλοι. Κι όμως· οι συνθήκες είναι πιο έτοιμες από ποτέ, ώριμες για να εκστομίσει η χώρα τα «ΟΧΙ» που χρωστά σε όσους και σε όσα την επιβουλεύονται, σε όσους και σε όσα φαλκιδεύουν τη λευτεριά της, σε όσους και σε όσα απειλούν το μέλλον των παιδιών της. Η σημερινή ημέρα ας μην τελειώσει μέσα από τη διεκπεραίωση των τυπικών, που τις περισσότερες φορές αστοχούν στον εντοπισμό της ουσίας. Ας εστιάσει στο νόημα της πατρίδας, της θρησκείας, της πίστης και της λευτεριάς, που αποτελούν τα πιο αποτελεσματικά όπλα που έχει γνωρίσει κι αγαπήσει ο ελληνισμός. Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου επιστρέφει εκεί πίσω, πάνω στα κόκαλα των ατρόμητων Ελλήνων κι αφουγκράζεται τον παλμό τους να σιγοψιθυρίζει ακόμη: Ο βάρβαρος εχθρός τώρα ας το μάθει/ κι ας φύγει ντροπιασμένος, ταπεινός!/ Η δάφνη στην Ελλάδα δεν ξεράθη,/ της Λευτεριάς δε σβήστη ο αυγερινός./ Κρατεί η Ελλάδα κλών ελιάς, μα ξέρει/ να σπέρνει κεραυνούς με το άλλο χέρι («Ξανανθίσαν οι δάφνες», Σπύρος Παναγιωτόπουλος).
28η Οκτωβρίου Επετειακή Ομιλία 2024
Εκφωνήθηκε την 28η Οκτωβρίου 2024 στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών της πόλεως των Σερρών από τη Φιλόλογο Ισιδώρα Μάλαμα.
28η Οκτωβρίου Επετειακή Ομιλία 2024